किंमत महागाई निर्देशांकावरील संपूर्ण मार्गदर्शक

किंमत महागाई निर्देशांक म्हणजे काय?

वस्तूंच्या किंमती फक्त काही कालावधीतच वाढतात आणि कमी का होत नाहीत? असो, उत्तर असे आहे की पैशाच्या खरेदी सामर्थ्यासह त्याविषयी बरेच काही दडलं आहे. काही वर्षांपूर्वी, आपण 300 रुपयांमध्ये तीन युनिट वस्तू खरेदी करण्यास सक्षम होता, परंतु आज आपण कदाचित त्याच किंमतीत एक युनिट खरेदी करू शकता. या पार्श्वभूमीवर बदलाला नियंत्रिण घालणारी गोष्ट म्हणजे महागाई. वस्तू / सेवा आणि किंमतीच्या किंमतीतील निरंतर वाढ पैशाच्या मूल्यातील घट म्हणजेच महागाई. आणि चलनवाढीमुळे वस्तूंच्या किंमतींच्या अंदाजित वार्षिक वाढीची गणना करण्यात मदत करणाऱ्या साधनाला किंमत महागाई निर्देशांक असे म्हणतात. महागाई निर्देशांकाची किंमत एक महत्त्वपूर्ण मापदंड आहे. हे देशातील महागाई निर्देशांकाचे प्रतिनिधित्व करते. भारत सरकार केंद्र शासनाच्या राजपत्रातून दरवर्षी हा निर्देशांक जारी करते. ही निर्देशांक चलनवाढीचे मोजमाप करण्यासाठीचा आधार बनवते आणि आयकर कायदा 1961 च्या कलम 48 अंतर्गत व्यापलेला आहे.

किंमत महागाई निर्देशांकाची गणना करण्याचा हेतू काय आहे?

किंमत महागाई निर्देशांक दीर्घ मुदतीच्या भांडवलाची गणना करण्यासाठी वापरली जाते. सोप्या शब्दांत, ते चलनवाढीच्या दराशी असलेल्या मालमत्तेच्या किंमतीशी जुळते. भांडवली नफा म्हणजे मालमत्ता, स्टॉक, शेअर्स, जमीन, ट्रेडमार्क किंवा पेटंट्स यासारख्या भांडवलाच्या विक्रीतून मिळवलेल्या नफ्याचा संदर्भ होय. कॅपिटल गेन इंडेक्स निश्चित करण्यासाठी , आपण मालमत्ता खरेदी केली त्या वर्षाचा सीआयआय आणि ज्या वर्षी आपण मालमत्ता विकली त्या वर्षाचा विचार केला जाईल. सामान्यत: अकाउंटींगमध्ये दीर्घकालीन भांडवली मालमत्ता त्यांच्या दस्तऐवजीकरणाच्या किंमतीवर नोंदवल्या जातात. अशा प्रकारे मालमत्तांच्या किंमतीत वाढ झाल्यानंतरही भांडवलाच्या मालमत्तेचे पुनर्मूल्यांकन करता येणार नाही. म्हणूनच, या मालमत्तांच्या विक्री दरम्यान, त्यावरील नफा खरेदीच्या किंमतीपेक्षा जास्त राहतो. याचा परिणाम म्हणून, आपल्याला मिळालेल्या नफ्यावर उच्च आयकर भरणे आवश्यक आहे. तथापि, महागाई निर्देशांकाच्या किंमतीनुसार, मालमत्तेची खरेदी किंमत त्यांच्या सध्याच्या विक्री किंमतीनुसार सुधारित केली गेली आहे. यामुळे नफा तसेच लागू कराची रक्कम कमी होते.

चला एक उदाहरण पाहूया:

समजा आपण 2014 सालामध्ये 70 लाख रुपयांची मालमत्ता विकत घेतली आणि 2016 मध्ये आपण ती 90 लाख रुपयांना विकण्याचा निर्णय घेतला आहे. येथे आपल्याला मिळालेले भांडवली उत्पन्न 20 लाख रुपये आहे, यासाठी आपल्याला किती कर भरावा लागेल याची आपण कल्पना करू शकता. खरंच, आपल्या नफ्यातील महत्त्वपूर्ण हिस्सा करात जाईल. अशा प्रकारे, लोकांना अधिक कर भरण्यापासून वाचवण्याकरता भारत सरकारने सीआयआयची सुरूवात केली आहे. सीआयआय वापरून मालमत्तांची खरेदी किंमत अनुक्रमित केली जाते म्हणजे; सध्याच्या महागाईनुसार ते मूळ किंमतीतून वाढवले जाते. परिणामी, यामुळे तुमचे भांडवल नफा तसेच मालमत्ता विक्रीवरील देय कर कमी होतो.

किंमत महागाई निर्देशांक कसे मोजले जाते?

गुंतवणूकदारांना सोडल्यास प्रत्येकजण चलनवाढीच्या अर्थाच्या संदर्भात भिन्न मत बनवेल. याचा विचार करून, दरवर्षी केंद्रीय प्रत्यक्ष कर मंडळाने निर्देशांकाच्या किंमतीची गणना करण्यासाठी ग्राहक किंमत निर्देशांकावरील गणनानुसार एक मानक सीआयआय मूल्य सादर केले आहे. किंमत महागाई निर्देशांक = मागील वर्षाच्या ग्राहक किंमत निर्देशांकात सरासरीच्या 75% वाढ झाली. " ग्राहक किंमत निर्देशांक, मूलभूत वर्षामधील उत्पादनाच्या किंमतीच्या संदर्भात उत्पादनाच्या किंमतीत एकूण बदल दर्शवते. बजेट 2017 मध्ये नवीन सीआयआय निर्देशांक 201718-18 पासून लागू होण्यास सादर केले होते. या पुनरावृत्तीमध्ये 1981-82 ते 2001-02 पर्यंतचे मूलभूत वर्ष बदलण्यात आले. 1981 सालात आणि पूर्वी खरेदी केलेल्या भांडवल मालमत्तेच्या मूल्यांकनामध्ये करदात्यांस भेडसावणाऱ्या अडचणी कमी करण्यासाठी हे संशोधन करण्यात आले होते.

किंमत महागाई निर्देशांक चार्ट:

खाली दहा आर्थिक वर्षातील सुधारित किंमत महागाई निर्देशांक चार्ट दिले आहे.

आर्थिक वर्ष	किंमत महागाई निर्देशांक
2001 – 02 (मूलभूत वर्ष)	100
2002 – 03	105
2003 – 04	109
2004 – 05	113
2005 – 06	117
2006 – 07	122
2007 – 08	129
2008 – 09	137
2009 – 10	148
2010 – 11	167
2011 – 12	184
2012 – 13	200
2013 – 14	220
2014 – 15	240
2015 – 16	254
2016 – 17	264
2017 – 18	272
2018 – 19	280
2019 – 20	289

सीआयआयमधील मूलभूत वर्षाचे महत्व काय आहे?

मूलभूत वर्ष आर्थिक अनुक्रमांच्या मालिकेतील पहिले वर्ष दर्शवते. मूलभूत वर्ष 100 च्या अनियंत्रित निर्देशांकाच्या किंमतीवर निश्चित केले जाते. महागाई वाढीच्या टक्केवारीचे मूल्यांकन करण्यासाठी, त्यानंतरच्या वर्षांची अनुक्रमणिका मूलभूत वर्षानुसार केली जाते. शिवाय, मूळ वर्षाच्या आधी अधिग्रहित भांडवलाच्या मालमत्तेसाठी, करदाता मूळ वर्षाच्या पहिल्या दिवसाच्या अनुक्रमे किंवा निर्देशांकांची वास्तविक किंमत आणि नफा / तोटा मोजणीसाठी योग्य बाजार मूल्य निवडू शकतो.

अनुक्रमणिका(इंडेक्सेशन) लाभ कसे लागू होतात?

जेव्हा सीआयआय निर्देशांक मालमत्ता खरेदी किंमतीवर (संपादनाची किंमत) लागू केला जातो, तेव्हा त्यास प्राप्तीची अनुक्रमित किंमत असे म्हटले जाते. मालमत्ता संपादनाच्या अनुक्रमित किंमतीची गणना करण्याचे सूत्र खालीलप्रमाणे आहे:

मालमत्ता सुधारणेची अनुक्रमित किंमत मोजण्यासाठीचे सूत्र खालीलप्रमाणे आहे:

आपल्याला भारतीय किंमत महागाई निर्देशांकाविषयी माहिती असणे आवश्यक आहे

सीआयआयच्या गणनेसाठी करदात्याने लक्षात ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या काही महत्वपूर्ण गोष्टी आहेत:

1 एप्रिल 2001 पूर्वी मालमत्तांवर होणार्‍या भांडवलाच्या सुधारण खर्चावर अनुक्रमांक(इंडेक्सेशन) लागू होत नाही. </li >
एखाद्या कराराच्या घेतलेल्या मालमत्तेच्या बाबतीत, सीआयआय ज्या वर्षामध्ये मालमत्ता प्राप्त केली जाते त्या वर्षाचा विचार करेल. त्याच वेळी, खरेदीचे वास्तविक वर्ष दुर्लक्षित केले पाहिजे.
सीआयआयला रिझर्व्ह बँकेने जारी केलेल्या सार्वभौम सुवर्ण बाँड्स किंवा कॅपिटल इंडेक्सेशन बॉन्ड्स वगळता सवलतीच्या डीबेंचर, बॉन्डचा फायदा होतो.

आम्हाला आशा आहे की हे मार्गदर्शक आपल्याला किंमत महागाई निर्देशांक आणि त्याच्या फायद्यांविषयी जाणून घ्यायला नक्कीच मदत करतील.