ई-वे बिल काय आहे? ई-वे बिल कसे तयार करावे?

ई-वे बिलाद्वारे आपल्याला काय समजते?

इलेक्ट्रॉनिक ई-वे बिलसाठी ई-वे बिल अनुपालन यंत्रणा आहे जी वस्तूंच्या हालचालींवर नियंत्रण ठेवते. डिजिटल इंटरफेसच्या मदतीने जी व्यक्ती वस्तूंची हालचाल करण्यास सुरूवात करते, ती जीएसटी पोर्टलवर संबंधित माहिती अपलोड करून ई-वे बिल तयार करते. ई-वे बिलाची निर्मिती वस्तूंच्या हालचालीस आरंभ होण्यापूर्वी केली जाते.

ई-वे बिल नंबर (ईबीएन) म्हणजे काय?

जेव्हा एखादी व्यक्ती ई-वे बिल तयार करते, तेव्हा पोर्टल त्याला एक विशेष ई-वे बिल नंबर किंवा ईबीएन देते. जो पुरवठा करणारा, ट्रान्सपोर्टर आणि प्राप्तकर्त्याजवळ सहज उपलब्ध असते.

ई-वे बिलाची प्रासंगिकता

वस्तू व सेवा कर (जीएसटी) हा एक नवीन कायदा असून त्यात अनेक गुंतागुंती सुरू आहेत. ई-वे बिल यंत्रणेची ओळख देशभरात कोणतीही अडचण न येता वस्तूंच्या हालचाली करण्याच्या उद्देशाने केली. हे वस्तूंच्या हालचालींवर ट्रॅक ठेवण्याचे महत्वाचे टूल असून, यामुळे देशातील करचुकवेगिरी नियंत्रित ठेवता येते. तसेच डमी बिलांवर आळा घालण्यासाठी हे उपयोगी टूल आहे.

ई-वे बिलाची लागूता

ई-वे बिल सिस्टिम आंतरराज्यीय आणि राज्यांर्गत परिवहन किंवा वस्तूंच्या पुरवठ्यासाठी लागू आहे. वस्तूंच्या राज्यांतर्गत मोहिमेच्या बाबतीत, जीएसटीच्या नियमांनुसार संबंधित राज्य त्यास स्थगित करू शकते.

या सिस्टिमची लागूता खालीलप्रमाणे निर्दिष्ट केली आहे: पुरवठ्यासाठी किंवा वाहनात वस्तू 50000 पेक्षा जास्त किंमतीची वाहून नेण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीने ई-वे बिल तयार करणे आवश्यक आहे.

ई-वे बिल यंत्रणेच्या उद्देशासाठी, सीजीएसटी अधिनियम, 2017 नुसार पुरवठ्याच्या परिभाषेचा समावेश आहे

1. वस्तू किंवा सेवा यासारखे पुरवठ्याचे दोन्ही प्रकार जसे की विक्री, विनिमय, हस्तांतरण, भाडे, भाडेपट्टा, परवाना किंवा व्यवस्था लावणे.
2. व्यवसायाच्या बाबतीत विचारात घेतलेले किंवा 
3. विचारात घेतलेले, अर्थात ते व्यवसायाच्या उत्कर्षासाठी नाही किंवा
4. कोणतीही बाब विचारात न घेता केलेली.

ई-वे बिल कधी तयार करावे लागेल आणि ते कोणासाठी आवश्यक आहे?

सीजीएसटीच्या नियमांनुसार,

1. प्रत्येक नोंदणीकृत व्यक्ती 50000 रुपयांपेक्षा जास्त किंमतीच्या वस्तूंच्या हालचालीची माहिती सादर करते (राज्यांतर्गत पुरवठ्याच्या बाबतीत प्रत्येक राज्यासाठी ई-वे बिल मर्यादा वेगळी आहे),

2. पुरवठ्याच्या बाबतीत किंवा, 

3. पुरवठ्याशिवाय वस्तूंची डिलीव्हरी (नियम 55 चालान) किंवा

4. नोंदणी नसलेल्या व्यक्तीकडून वस्तू प्राप्त केल्यास,

5. ई-कॉमर्स ऑपरेटर किंवा कुरियर एजन्सी- ई-वे बिल तयार करण्यास जबाबदार असल्यास नोंदणीकृत व्यक्ती ई-कॉमर्स ऑपरेटर किंवा कुरिअर एजन्सी किंवा ट्रान्सपोर्टरला तपशील सादर करण्यास आणि ई-वे बिल तयार करण्याचा अधिकार देवू शकते.

6. वस्तूंच्या मूल्याची पर्वा न करता, जर वस्तू प्रमुखांद्वारे इतर कोणत्याही राज्यात असलेल्या कामगारास पाठवल्या गेल्यास, नोंदणीकृत प्रमुख किंवा कामगार ई-वे बिल तयार करु शकतात.

7. हस्तकलेच्या बाबतीत, जीएसटीअंतर्गत नोंदणी करणे आवश्यक नसलेल्या व्यक्तीने एक राज्य किंवा केंद्र शासित प्रदेशातून दुसर्‍या राज्यात किंवा केंद्र शासित प्रदेशात पाठवलेल्या वस्तूच्या मूल्याची पर्वा न करता त्याला ई-वे बिल तयार करावे लागेल.

8. जर वस्तूचे मूल्य 50000 रुपयांपेक्षा कमी असेल तर ई-वे बिलाची ऐच्छिक निर्मिती केली जाऊ शकते.

हेही वाचा: भारतातील सध्याचा जीएसटी दर - संपूर्ण रचना

ई-वे बिलाची रचना

ई-वे बिलाचे भाग अ आणि भाग ब अशा दोन भागांमध्ये विभाजन केले गेले आहे आणि तपशील फाॅर्म GSTEWB-01 मध्ये दिलेला आहे:

• भाग अ मध्ये पुरवठादार आणि प्राप्तकर्त्याचा जीएसटीआयएन, पाठवण्याचे आणि डिलीव्हरीचे स्थान, कागदपत्र क्रमांक, कागदपत्रांची तारीख, वस्तूंचे मूल्य, एचएसएन कोड आणि वाहतुकीचे कारण आवश्यक आहे.
• भाग ब ला रस्ता वाहतुकीसाठी वाहन नंबर (रेल्वे, हवाई किंवा जहाजांसाठी नाही) आणि तात्पुरते वाहन नोंदणी नंबर किंवा संरक्षण वाहन नंबर यासारख्या कागदपत्रांचा नंबर ही आवश्यक आहे.
• जीएसटीअंतर्गत प्रत्येक नोंदणीकृत व्यक्तीद्वारे फॉर्मचा भाग अ ई-वे बिलामध्ये भरला जातो. फॉर्मचा भाग ब वस्तू किंवा प्रेषक किंवा वस्तू प्राप्तकर्त्याद्वारे प्राप्तकर्त्याने भरलेला असतो.
• नोंदणी नसलेल्या व्यक्तीच्या बाबतीत, प्राप्तकर्ता ई-वे बिल तयार करेल आणि तो पुरवठादार असल्यासारखे नियम पूर्ण करेल.

एकत्रित ई-वे बिल

जेव्हा ट्रान्सपोर्टर एकच वाहन वापरुन एकाधिक वस्तू वाहून नेतो तेव्हा GSTEWB-02 फॉर्म एकत्रित ई-वे बिल तयार करण्यासाठी वापरला जातो. एक संकलित ई-वे बिल तयार करण्यासाठी ट्रान्सपोर्टरकडे वस्तूंची सर्व वैयक्तिक ई-वे बिले असणे आवश्यक आहे. एकत्रित ई-वे बिल प्रत्येक वस्तूचा नंबर देऊन तयार केला जाऊ शकतो.

ई-वे बिल तयार करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे

1) इनव्हाॅईस किंवा पुरवठ्याचे बिल किंवा वस्तूचे मालवाहतुकीशी संबंधित चालान

2) रस्ता वाहतुकीच्या बाबतीत वाहतूकदार आयडी किंवा वाहन नंबर

3) वाहतूकदार आयडी, वाहतूक कागदपत्र नंबर आणि रेल्वे, हवाई किंवा जहाजांद्वारे वाहतुकीसाठी कागदपत्रांची तारीख.

ई-वे बिलाचा मुदत कालावधी

मुदत कालावधी खालीलप्रमाणे आहे:

नवीनतम अधिसूचनेनुसार ई-वे बिलाची मुदत संपल्यापासून 8 तासांच्या आत वाढवली जाऊ शकते. म्हणूनच, एकत्रित ई-वे बिलाची मुदत कालावधी निश्चित करता येणार नाही. मुदत कालावधी वैयक्तिक मालमत्ता कालावधीनुसार घेतला जाईल आणि वैयक्तिक मालकाच्या वैधता कालावधीनुसार स्थानावर पोहोचवला जाईल.

एका प्रसिद्धीपत्रकाद्वारे असे स्पष्ट करण्यात आले आहे की, GSTEWB-01 फॉर्मच्या भाग ब मधील तपशील पहिल्यांदा वाहतूकदाराने अपडेट केल्यावरच कोणत्याही व्हेरियबलचा मुदत कालावधी सुरू होईल.

अशा प्रकरणांचे स्पष्टीकरण जेथे ई-वे बिल तयार करणे अनिवार्य नाही

पुढील बाबतीत ई-वे बिल तयार करणे अनिवार्य नाही

1. मोटार नसलेल्या वाहतुकीद्वारे वस्तूंची वाहतूक.

2. पोर्ट आणि लँड कस्टम स्टेशनवरून वस्तू कंटेनर डेपोमध्ये (अंतर्देशीय) किंवा कस्टमर्सद्वारे क्लिअरन्सच्या उद्देशाने कंटेनर फ्रेट स्टेशनवर वस्तूंची वाहतूक करणे.

3. संबंधित राज्याद्वारे तयार केलेल्या नियमांनुसार अधिसूचित केलेल्या त्या भागांत वस्तूंच्या हालचालीच्या संदर्भात.

4.  मानवी वापरासाठी दारूची वाहतूक केली जाते (जी कायद्याच्या कार्यक्षेत्राबाहेर आहे) आणि त्या वस्तूंसाठी ज्यांची जीएसटी परिषदने शिफारस केलेली नाही. जसे की, कच्चे तेल, हाय-स्पीड डिझेल, मोटर स्पिरिट (सामान्यत: पेट्रोल म्हणून ओळखले जाते), नैसर्गिक वायू आणि विमानचालन टर्बाइन इंधन, यांची काही आवश्यकता नाही.

5. त्या वस्तूंसाठी ज्यांना सीजीएसटी अधिनियम, 2017 च्या अनुसूची III मध्ये पुरवठ्याच्या रुपात स्वीकारले नाही

6. कच्च्या तेलाशिवाय अन्य वस्तूंची वाहतूक केली जाते आणि सूट वस्तूशी संबंधित आहे.

7. रेल्वेमार्गाने वस्तूंची वाहतूक केली जाते, जेथे प्रेषक केंद्र सरकार, राज्य सरकार किंवा स्थानिक अधिकारी असतात.

8. नेपाळ किंवा भूतानमधून वस्तूंची वाहतूक

9. रिक्त कार्गो कंटेनरची वाहतूक.

10. जिथे संरक्षण निर्मिती (संरक्षण मंत्रालयाद्वारे) प्रेषक किंवा वस्तू प्राप्तकर्ता आहे.

हेही वाचा: जीएसटी ट्रॅकिंग - तुमच्या अर्जाच्या स्थितीवर ऑनलाईन ट्रॅक ठेवा

वाहतूकीसाठी जबाबदार असलेल्या व्यक्तीने न्यायची आवश्यक कागदपत्रे

वाहतूकीसाठी जबाबदार व्यक्तीने खालील गोष्टी घेणे आवश्यक आहे:

1. पुरवठ्यासाठी वस्तूंचे इनव्हॉईस किंवा पुरवठ्याचे बिल (रचना विक्रेता असल्यास) किंवा डिलीव्हरी चालान (पुरवठा नसल्यास)

2. ई-वे बिल प्रत्यक्ष स्वरूपात किंवा ई-वे बिल नंबरसाठी इलेक्ट्रॉनिक स्वरुपात एक प्रतिलिपी किंवा एक रेडिओ वारंवारता ओळख उपकरणासाठी नकाशे जे आयुक्तांनी सूचित केलेल्या वाहनावर स्थापित केलेले आहे.

दुसरा मुद्दा रेल्वेमार्गाद्वारे किंवा विमानाने किंवा जहाजातून वस्तूंच्या हालचालीच्या बाबतीत लागू होणार नाही.

जेव्हा ई-वे बिलाचा भाग ब आवश्यक नसतो?

सीजीएसटीच्या नियमांनुसार, जेव्हा वस्तू राज्यांतर्गत वाहतुकीच्या ठिकाणाहून ट्रान्सपोर्टरकडे पुढच्या वाहतुकीसाठी 50 किलोमीटरपेक्षा कमी अंतरापर्यंत वस्तूंची वाहतूक केली जाते, तेव्हा पुरवठाकर्ता किंवा प्राप्तकर्ता किंवा ट्रान्सपोर्टर यांना GSTEWB-01 फॉर्मच्या भागामध्ये वाहतुकीचा तपशील सादर करण्याची आवश्यकता नाही.

ई-वे बिलाची स्वीकृती किंवा अस्वीकृती

ई-वे बिलाची माहिती नोंदणीकृत असल्यास पुरवठादार किंवा प्राप्तकर्त्यास सूचित केले जाईल आणि अशा पुरवठादार किंवा प्राप्तकर्त्यास ई-वे बिलामध्ये नमूद केल्यानुसार वस्तूंच्या स्वीकृती किंवा अस्वीकृती बाबत माहिती दिल्या जाईल.

जर पुरवठादार किंवा प्राप्तकर्त्याने 72 तासांपेक्षा कमी कालावधीत किंवा त्या ठिकाणी वस्तूच्या डिलीव्हरीपूर्वी स्वीकृती किंवा अस्वीकृतीची माहिती न दिल्यास, जे यापूर्वी असेल, ते त्या पुरवठादाराने प्राप्तकर्त्याकडून स्वीकारल्याचे गृहित धरले जाईल.

ई-वे बिल निर्मितीच्या उद्देशाने पुरवठा वस्तूंच्या मूल्याची गणना

• सीजीएसटी नियमांद्वारे प्रदान केलेल्या अपेक्षेनुसार, वस्तूचे मूल्य असेल
• वस्तू किंवा पुरवठा किंवा डिलीव्हरी चालानमध्ये बिल घोषित केलेल्या मूल्याच्या संदर्भात जारी केलेले इनव्हाॅईस
• यात केंद्रीय कर राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेश एकत्रित कर आणि उपकरांची रक्कमदेखील समाविष्ट असेल
• वस्तूच्या सूट व करपात्र अशा दोन्ही पुरवठ्यांचा विचार करून जर इनव्हाॅईस जारी केले असेल तर त्या वस्तूंच्या सूट पुरवठ्याचे मूल्य वगळले जाईल.

ई-वे बिल रद्द करणे

ई-वे बिलामध्ये तयार केलेल्या तपशीलांनुसार वस्तू एकतर पोचविल्या जात नाहीत किंवा त्याची माहिती दिली जात नाही तेव्हाच ई-वे बिलाची निर्मिती केल्यानंतरही रद्द केले जाऊ शकते. सामान्य पोर्टलवर आयुक्तांनी सूचित केलेल्या सुविधा केंद्राद्वारे ते इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने रद्द केले जाऊ शकतात. ई-वे बिल निर्मितीच्या 24 तासांच्या आत रद्द करण्याचा कालावधी आहे. जर ई-वे बिल हे अधिकाऱ्यांद्वारे संक्रमण कालावधीनुसार सत्यापित केले गेले असल्यास ते रद्द केले जाऊ शकत नाही.

ई-वे बिलाचे पालन न करणे

ई-वे बिलाचे पालन न केल्याने त्याचे कायदेशीर परिणाम भोगावे लागू शकतात. ज्या प्रकरणांमध्ये ई-वे बिल आवश्यक कागदपत्र असेल परंतु ते निर्दिष्ट केलेल्या नियम आणि तरतुदीनुसार जारी केलेले नसल्यास, त्यास नियमांचे उल्लंघन मानले जाईल आणि पालन न केल्यास ते खालीलप्रमाणे लागू होईलः

करपात्र व्यक्ती जो कोणत्याही करपात्र वस्तूची ई-वे बिलाविना वाहतूक करतो तेव्हा त्याला 10000 रुपयांचा दंड किंवा कर यापैकी जे अधिक असेल ते भरावे लागू शकते.

जेव्हा एखादी व्यक्ती कायद्यात किंवा नियमांच्या तरतुदींचा भंग करणाऱ्या वस्तूची वाहतूक किंवा वस्तू साठवते तेव्हा अशा वस्तू वाहतुकीचे साधन म्हणून वापरल्या जाणार्‍या वाहनासह ताब्यात घेण्यास किंवा जप्तीस पात्र ठरतील.

ट्रान्स-शिपमेंटच्या बाबतीत ई-वे बिल तयार करण्याच्या तरतुदी

जेव्हा एखाद्या प्रकरणात वस्तू पाठवली जाण्याची आवश्यकता असते त्यामध्ये विविध ट्रान्सपोर्टर आयडी असलेल्या एकाधिक ट्रान्सपोर्टर्सचा समावेश असतो. हे ट्रान्स शिपमेंट म्हणून ओळखले जाते. वस्तू पाठवणारा किंवा प्राप्तकर्त्याने GSTEWB-01 च्या फॉर्म अ मध्ये तपशील सादर केल्यास, ट्रान्सपोर्टर दुसर्‍या नोंदणीकृत ट्रान्सपोर्टरला ई-वे बिल नंबर त्याच वाहनाच्या हालचालींसाठी त्याच फॉर्मच्या भाग ब मधील माहिती अपडेट करण्यासाठी देईल. एकदा, दुसर्‍या ट्रान्सपोर्टरवर ट्रान्सपोर्ट करून पुन्हा नियुक्त केल्यावर, विक्रेता त्या विशिष्ट नियुक्त केलेल्या ट्रान्सपोर्टरसाठी कोणताही बदल करू शकत नाही. म्हणूनच वापरकर्त्याला वेगवेगळ्या ट्रान्सपोर्टर आयडीसाठी वेगवेगळ्या डिलीव्हरी चालान तयार कराव्या लागतात आणि ई-वे बिले नाही, कारण एकाच खर्चाविरूद्ध विविध ई-वे बिले जीएसटीआर -1 साठी वस्तूंचा डेटा दाखल करण्यात अडचणी निर्माण करतात.

ई-वे बिल तयार करण्याच्या पद्धती

ई-वे बिल निर्मितीस समर्पित जीएसटी पोर्टलद्वारे ऑनलाईन आणि एसएमएसद्वारे ही ई-वेबिल तयार केले जाऊ शकते. ज्या वापरकर्त्यांना एकच ई-वे बिल तयार करण्याची आवश्यकता आहे किंवा वेबसाईटवर प्रवेश नाही त्यांना ई-वे बिल तयार करण्यासाठी एसएमएसचा पर्याय देण्यात आला आहे.

हे तातडीच्या वेळी आणि छोट्या व्यवसायांसाठी उपयुक्त आहे. फक्त तयार करणेच नाही तर एसएमएस सुविधेचा वापर करून ई-वे बिलात बदल, अपडेट व हटवण्याचा पर्यायही यात उपलब्ध आहे .

व्यवहारासाठी बिल आणि शिप

पाठवण्याची जागा त्या स्थानाचा पत्ता असेल जिथून माल प्राप्तकर्त्याकडे पाठवला जातो. 

ज्याच्या मालकीच्या वस्तू शिपच्या जागी घेऊन जाण्यात येतात त्याच्या तपशिलाचा समावेश या बिलामध्ये असेल.

शिप टू पार्टी म्हणजे नोंदणीकृत व्यक्तीच्या इच्छेनुसार वस्तूंची डिलीव्हरी ज्या ठिकाणी शिप असेल तेथे करणे होय.

निष्कर्ष

ई-वे बिल सिस्टिम सुलभ वाहतूक आणि वस्तूंवर ट्रॅक ठेवायला मदत करते. ई-वे बिल तयार करण्याच्या पद्धती अगदी छोट्या व्यवसायांसाठीसुद्धा सोप्या आहेत. व्यवसायांनी याचा वापर कायद्याचे अनुसरण करण्यासाठी आणि वस्तूंच्या सहज हालचालीसाठी केला पाहिजे.

सतत विचारले जाणारे प्रश्न

1. वस्तू आणि सेवा या दोन्हीसाठी जर चालान जारी केले गेले तर वस्तूंच्या मूल्यांमध्ये चालान मूल्य किंवा वस्तूंचे मूल्य समाविष्ट होईल का?

वस्तूंचे मूल्य केवळ वस्तूंसाठी घेतले जाईल सेवांसाठी नाही. शिवाय, एचएसएन कोड फक्त वस्तू निर्धारित करण्यासाठी वापरला जातो.

2. कालबाह्य साठा वाहतुकीच्या बाबतीत काय करावे?

अशा परिस्थितीत कोणतीही इनव्हाॅईस नसते पण डिलिव्हरी चालान तयार केले जाते. म्हणूनच कालबाह्य झालेल्या स्टॉकच्या वाहतुकीच्या बाबतीत ई-वे बिले तयार करण्यासाठी डिलीव्हरी चालान वापरला जातो.

3. सेझ/एफटीडब्ल्यूझेडकडून डीटीए विक्री झाल्यास ईडब्ल्यूबी कोण तयार करेल?

ज्याने हालचालीस सुरूवात केली आहे तो नोंदणीकृत व्यक्ती असायला पाहिजे आणि त्यानेच ई-वे बिल तयार करणे आवश्यक आहे.

4. तात्पुरत्या क्रमांकाचे वाहन वाहतूकासाठी आणि ई-वे बिले तयार करण्यासाठी वापरले जाऊ शकते?

होय, तात्पुरते नंबर असलेले वाहन वापरले जाऊ शकते.

5. रिक्त कार्गो कंटेनरसाठी ई-वे बिले आवश्यक आहेत का?

नाही, रिक्त कार्गो कंटेनरसाठी ई-वे बिलात सूट आहे.