ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੇ ਕਿ ਅਸਰ ਪਿਆ ਹੈ।
ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ ਜਾਂ ਜੀਐਸਟੀ 1 ਜੁਲਾਈ, 2017 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਹ ਟੈਕਸ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਾਰੇ ਮੌਜੂਦਾ ਅਸਿੱਧੇ ਟੈਕਸਾਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਵਿਆਪਕ ਟੈਕਸ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਜੀਐਸਟੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਸਾਰੇ ਅਸਿੱਧੇ ਟੈਕਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਆਬਕਾਰੀ ਟੈਕਸ, ਸੇਵਾ ਟੈਕਸ, ਵੈਟ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਟੈਕਸ ਇੱਕਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਜੀਐਸਟੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਇਸ ਵੱਡੇ ਕਦਮ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਟੈਕਸ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਾਉਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਹ ਬੜੇ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਆਪਾਂ ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਅਸਰਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗੇ।
ਆਓ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਅਸਰਕਿਹੜੇ ਹਨ।
ਜੀਐਸਟੀ ਕੀ ਹੈ – ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ GST ਕੀ ਹੈ। ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਟੈਕਸ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ ਗਾਹਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਹੈ।ਇਹ ਇੱਕ ਮੰਜ਼ਿਲ ਅਧਾਰਤ ਟੈਕਸ ਹੈ,ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੀਐਸਟੀ ਨੂੰ ਖਪਤ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜੇ ਕੋਈ ਉਤਪਾਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਰਨਾਲ ਵਿੱਚ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਟੈਕਸ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕਰਨਾਲ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਉਤਪਾਦ ਵਿਚ ਮੁੱਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਜੀ ਐੱਸ ਟੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੀਐਸਟੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ – ਸੀਜੀਐਸਟੀ (ਕੇਂਦਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ)- ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਅੰਤਰ ਵਿਕਰੀ ਤੇ ਟੈਕਸ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਸਜੀਐਸਟੀ (ਸਟੇਟ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ)- ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਅੰਤਰ–ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇਹ ਟੈਕਸ ਇਕੱਤਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਆਈਜੀਐਸਟੀ (ਇੰਟੀਗਰੇਟਡ ਗੁਡਜ਼ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਟੈਕਸ)- ਇਹ ਟੈਕਸ ਦੋ ਰਾਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟੈਕਸ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਅਸਰਕੁੱਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ –
ਟੈਕਸ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਸਰਲਕਰਣ – ਜੀਐਸਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਟੈਕਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਐਸਟੀ ਇਕੋ ਟੈਕਸ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਦੇ ਕਈ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਟੈਕਸਾਂ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਗ੍ਰਾਹਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਟੈਕਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਟੈਕਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ –
ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਚੂਨ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਟੈਕਸ ਦੇ ਕੁਲ ਹਿੱਸੇ ਉਤਪਾਦ ਲਾਗਤ ਦੇ ਲਗਭਗ 30% ਸਨ। ਜੀਐਸਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਟੈਕਸ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਆਖਰੀ ਉਪਭੋਗਤਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਟੈਕਸ ਦੇਣਾ ਪਏਗਾ। ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਘੱਟ ਬੋਝ ਨੇ ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਤਪਾਦਨ ਵੱਧਣ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਵੱਡਾ ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ‘ਤੇ ਅਸਰਹੈ।
ਐਸ ਐਮ ਈ (ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉੱਦਮ) ਸਹਾਇਤਾ-
ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੁਣ ਜੀਐਸਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਖੁਦ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਲਾਨਾ ਟਰਨਓਵਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਲਈ, ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ Rs. 1.5 ਕਰੋੜ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 1% ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਜੇਕਰ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਟਰਨਓਵਰ ਹੈ ਤਾਂ ਜੀਐਸਟੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ 6 ਪਰਸੈਂਟ ਅਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਜੀ ਐਸ ਟੀ ਨਾਲ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿਚ ਵਾਧਾ –
ਜੀਐਸਟੀ ਨੇ ਮਾਲ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਤੇ ਕਸਟਮ ਡਿਊਟੀ ਘਟਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜੀਐਸਟੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਥਾਨਕ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਿਰਯਾਤ ਦੀ ਦਰ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਬਣੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਲਮੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਜੀਐਸਟੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਟੈਕਸਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਕੈਸਕੇਡਿੰਗ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਟੈਕਸਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਘੱਟ ਗਿਆ ਹੈ।ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਟੈਕਸ ਦਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ, ਟੈਕਸ ਮਾਲੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਸਮੁੱਚੀ ਟੈਕਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਹੁਣ ਸੌਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਐਸਟੀ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ।
ਪੈਨ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਕਾਰਜ-
ਕੰਪਨੀਆਂ ਹੁਣ ਟੈਕਸ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੜਕਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਚੈੱਕ ਪੋਸਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ,ਟੋਲ ਵੇਲੇ ਅਣ–ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।ਇਸ ਲਈ, ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਬਫਰ ਸਟਾਕ ਰੱਖਣਾ ਪਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੇਅਰਹਾਉਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਓਵਰਹੈੱਡ ਖਰਚਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਭ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ। ਇਕੋ ਟੈਕਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬਿਜਨੈਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਸਮਾਨ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲਿਆ– ਲਿਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਨ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਕੰਮ ਕਾਜ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਜੀਐਸਟੀ ਦਾ ਆਨਲਾਈਨ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਣਾ –
ਜੀਐਸਟੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਓਨਲਾਈਨ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ, ਇਹ ਇਕ ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਸਧਾਰਣ ਓਨਲਾਈਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀਆਂ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਜੀਐਸਟੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਟੈਕਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਮਾਹਰ ਜੀਐਸਟੀ ਨੂੰ ਟੈਕਸਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।ਜੀਐਸਟੀ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਆਪਾਂ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜੀ ਐਸ ਟੀ ਬਾਰੇ।
ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਟੈਕਸ ਜਾਂ ਜੀਐਸਟੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਉੱਤੇ ਕੀ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਏ ਹਨ।
