लेखांकन मानकांची यादी काय आहे? जाणून घ्या सविस्तर

अनेक देश इंटरनॅशनल फायनान्शियल रिपोर्टिंग स्टँडर्ड्स (IFRS) आणि स्वत:च्या देशातील सरकारी आणि लेखांकन (अकाउंटिंग) संस्थांनी ठरवून दिलेल्या लेखांकन पाॅलिसीच्या मानकांचेच पालन करतात. भारत भारतीय लेखांकन मानकांचे (Ind AS) पालन करतो आणि USA आर्थिक स्टेटमेंट पॉलिसी तयार करताना सामान्यपणे स्वीकारलेल्या लेखांकन प्रक्रियाचे (GAAP) पालन करतो. तर केनिया आणि इंडोनेशिया देखील त्यांच्या स्वत:च्या लेखांकन मानकांचा वापर करतात. तसे पाहायला गेल्यास, सगळ्यांची मानके भिन्न असली तरी जागतिक स्तरावर उद्दिष्टे आणि मूलभूत लेखांकन तत्त्वे समान आहेत.

कल्पना करा की भारतातील प्रत्येक फर्मने लेखांकनविषयक स्वतःच्या मानकांचे पालन केले तर, त्यांच्या वित्तीय तपशिलांवरून एखाद्या फर्मच्या प्रगतीचे किंवा स्थितीचे मूल्यांकन करणे अशक्य होईल. यामुळे गुंतवणूकदारही सोडून जातील आणि या सर्वांचा परिणाम वित्तीय प्रगतीवर होईल. त्यामुळे कार्यपद्धती, पाॅलिसी आणि नियमांचे एक समान मानकं असणं आवश्यक आहे. लेखांकनंकन मानकांना वेगवेगळ्या देशांमध्ये वेगवेगळ्या नावांनी संबोधले जाते. परंतु मूलत: ते समान आहेत आणि जागतिक रिपोर्ट आणि मापन पद्धती सक्षम करतात. ज्यामुळे, जगभरातील गुंतवणूकदार आणि लेखांकनपाल वित्तीय बाबी समजून घेवू शकतील.

लेखांकन मानके काय आहेत?

नियम,स्टेटमेंट, मार्गदर्शक तत्त्वे, प्रकटीकरणांची यादी लेखांकन मानके बनवते. हे करणार्‍या लेखांकन संस्थांद्वारे सुसंगत, एक समान आर्थिक स्टेटमेंट तयार करण्यासाठी सूचीबद्ध केले जाते जे अनिवार्य प्रकटनांची एक सामान्य स्वरूपात यादी करतात. भारतात वापरल्या जाणार्‍या 32 लेखांकन मानकांच्या यादीची खाली चर्चा केली आहे:

स्पष्टीकरणासह लेखांकन मानकांची अनिवार्य यादी

चला तर मग किती लेखांकन मानके आहेत आणि लेखांकन मानकांचा सारांश थोडक्यात पाहूया. भारतात, लेखांकन मानके ICAI किंवा Institute of Chartered Accountants of India संस्था आणि भारत सरकारच्या कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालयाने अधिसूचित केलेल्या कंपनी लेखांकन मानक 2006 च्या नियमाद्वारे जारी केली जातात, यामुळेच या मानकांचे पालन करणे अनिवार्य ठरते. तसेच, लेखांकन परीक्षक, चार्टर्ड अकाउंटंट आणि आयकर, जीएसटी इत्यादीसारख्या कर तयार करणार्‍या, वित्तीय स्टेटमेंट तयार करणाऱ्यांद्वारे भारतातील लेखांकन मानकांचे पालन केले जाते.

लेखांकन मानकांवरील 32 आयटम्स खाली दिले आहेत

ले. मा. 1- लेखांकन प्रकटीकरण पाॅलिसी

सोप्या भाषेत सांगायचे तर, या मानकांच्या सूचीमध्ये जेव्हा जेव्हा वित्तीय स्टेटमेंट सादर केले जाते किंवा तयार केले जाते तेव्हा सर्व महत्त्वपूर्ण लेखांकन पाॅलिसीचे प्रकटीकरण समाविष्ट असते.

ले. मा. 2- इन्व्हेंटरीजचे मूल्यांकन

हे मानके थोडक्यात लेखांकन मानके आणि वित्तीय स्टेटमेंटमध्ये नोंदवलेल्या इन्व्हेंटरीजचे मूल्य निर्धारित करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे प्रदान करते. त्यात यादीची किंमत, लिखित मूल्य (WDV) आणि बरंच काही ठरवण्याच्या प्रक्रियेचा समावेश आहे.

ले. मा. 3- कॅशफ्लो स्टेटमेंट

या लेखांकन मानकांमध्ये स्पष्टीकरणासह, एंटरप्रायजेसचे रोख मूल्यांमधील बदल किंवा ऐतिहासिक मूल्यातील बदल समाविष्ट आहेत. कॅशफ्लो स्टेटमेंट तयार करण्याची प्रक्रिया किंवा त्याचे वित्तपुरवठा, गुंतवणूक आणि ऑपरेशन्समधील बदल येथे तपशीलवार आहेत.

ले. मा. 4-  बॅलन्स शीटची तारीख, त्यानंतरच्या घटना आणि आकस्मिकता 

 हे मानक त्या घटना आणि आकस्मिकतेचे उपचार कव्हर करते, जे बॅलन्स शीट तयार करण्याच्या तारखेनंतर होतात.

ले. मा. 5- पूर्व कालावधीच्या वस्तू, त्या कालावधीतील निव्वळ नफा व तोटा आणि लेखांकन धोरणात बदल

हे मानक फर्मच्या सामान्य उपक्रमांमध्ये होणारा नफा किंवा तोटा स्टेटमेंट तयार करताना संस्थांना लागू होते. यात पूर्वीचे बदल किंवा विलक्षण आयटम आणि लेखांकन धोरणे आणि अंदाजांमधील बदलांच्या रेकाॅर्डींगचा समावेश आहे.

ले. मा. 6- अवमूल्यन लेखांकन

हे मानक मागे घेतले आहे आणि डेप्रिसिएशन संबंधित बाबी ले. मा. 10 मध्ये सामील केल्या आहेत.

ले. मा. 7- बांधकाम करारांचे लेखांकन

बांधकाम करार या लेखांकन मानकांमध्ये सामील केले आहे.

ले. मा. 8- लेखांकन धोरणांमधील त्रुटी दुरुस्त्या आणि बदल

लेखांकन धोरणांमधील बदल आणि या बदलांमुळे झालेल्या चुका कशा सुधारायच्या हे येथे कव्हर केले आहे.

ले. मा. 9- महसूल मान्यता

या मानकात संस्थेच्या नफा आणि तोटा स्टेटमेंटचा महसूल कसा ओळखायचा याची यादी आहे. उदाहरणासाठी सेवा पुरवणे, वस्तूंची विक्री, आकारले जाणारे किंवा त्यासाठी दिले जाणारे व्याज, लाभांश, रॉयल्टी इत्यादी.

ले. मा. 10- प्लांट, मालमत्ता आणि उपकरणं

लेखांकन मानक उपकरणे, प्लांट आणि मालमत्तेसाठी लेखांकन उपचारांची यादी करते, ज्यास PPE मानकेही म्हटले जाते.

ले. मा. 11- परकीय चलन दरांच्या दरातील बदल

हे मानक परकीय चलनातील व्यवहारांची लेखांकन तत्त्वे आणि संचालन आणि व्यवहारांवर होणाऱ्या परकीय चलनातील दर बदलाच्या आर्थिक परिणामशी संबंधित आहे.

ले. मा. 12- सरकारी अनुदान

सरकारी अनुदान या लेखांकन मानकानुसार कव्हर केले जाते, ज्याला शुल्कातील कमतरता, अनुदाने, रोख प्रोत्साहन इत्यादींसाठी मानके ही म्हटले जाते.

ले. मा. 13- गुंतवणूक लेखांकन

ही लेखांकन मानक यादी एंटरप्रायजेसच्या आर्थिक स्टेटमेंट्स आणि अनिवार्य प्रकटीकरणांमधील गुंतवणूक लेखांकनाकरिता आहे.

ले. मा. 14- एकत्रीकरण लेखांकन

हे मानक कंपन्यांच्या विलीनीकरणात होणार्‍या राखीव, सद्भावना इत्यादींच्या लेखांकनाशी संबंधित आहे.

ले. मा. 15- कर्मचारी लाभ

हे मानक लेखांकन प्रकटीकरण आणि कर्मचारी शेअर-आधारित देयके/ फायदे यांचे उपचार निर्धारित करते, कर्मचारी लाभ योजनेचे नाही.

ले. मा. 16- लोन घेण्याची किंमत

लागू केलेले लोन घेण्याच्या खर्चाचे येथे व्यवहार केले जातात आणि ते मालकाच्या इक्विटी खर्चाला कव्हर करत नाही जसे की प्राधान्य शेअर भांडवल जे दायित्व नाही.

ले. मा. 17- आर्थिक विभाग रिपोर्टींग

लेखांकन मानकांची ही यादी विविध आर्थिक माहिती प्रकार, उत्पादने, विभाग, सेवा, एंटरप्रायजेस उत्पादन इत्यादीसाठी रिपोर्टींग तत्त्वांना स्थापित करते.

ले. मा. 18- संबंधित पक्ष व्यवहार प्रकटीकरण

प्रकटीकरण मानक हे संबंधित पक्षांच्या रिपोर्टिंगमध्ये वापरले जाते आणि दोन्ही रिपोर्टींग एंटरप्रायजेसच्या आर्थिक विवरणांवर लागू होते.

ले. मा. 19- लीज व्यवहार प्रकटीकरण आणि लेखांकन धोरणे

हे मानक आर्थिक आणि ऑपरेटिंग लीजचे प्रकटीकरण आणि लेखांकन धोरणे निर्धारित करते.

ले. मा. 20- प्रति शेअर कमाई

हे मानक EPS किंवा प्रति शेअर कमाई समान लेखांकन कालावधीसाठी किंवा एकाच फर्मसाठी वेगवेगळ्या लेखांकन कालावधीदरम्यान फर्ममधील समान प्रमाणात तयार करण्यासाठी आणि सादर करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या तत्त्वांशी संबंधित आहे.

ले. मा. 21- एकत्रित विधान तत्त्वे

ही लेखांकन मानके एकत्रित वित्तीय विवरणे सादर करण्यासाठी आणि तयार करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या प्रक्रिया आणि नियमांबद्दल आहेत. एकत्रित लेखांकन विधाने तयार केली जातात ज्यामध्ये उपकंपनी आणि मूळ कंपन्यांची आर्थिक माहिती एकल आर्थिक संस्था म्हणून सादर केली जाते.

ले. मा. 22- करपात्र उत्पन्न लेखांकन

हे मानक आयकरांच्या उपचारांसाठी लेखांकनविषयी आहे जे आर्थिक स्टेटमेंटमध्ये उत्पन्नापेक्षा भिन्न असू शकते.

ले. मा. 23- सहयोगी लेखांकनमधील गुंतवणूक

गुंतवणुकदाराच्या एकत्रित वित्तीय स्टेटमेंट्स (CFS) चे सादरीकरण आणि तयारीसाठीचे मानक सहयोगी लेखांकन तत्त्वांमधील गुंतवणूक समाविष्ट करते.

ले. मा. 24- संचालन बंद करणे

हे मानक संचालन बंद केल्याचा रिपोर्ट करतेवेळी लेखांकन तत्त्वांशी संबंधित आहे. हे एंटरप्रायजेसच्या चालू आणि बंद केलेल्या संचालनामधील फरक करून कमाई-उत्पन्नाची क्षमता, आर्थिक स्थिती, कॅशफ्लो इत्यादींचा अंदाज लावण्यास मदत करते.

ले. मा. 25- अंतरिम आर्थिक रिपोर्ट

हे मानक तेव्हा लागू होते, जेव्हा एखादी फर्म निवडते किंवा त्याचा अंतरिम आर्थिक रिपोर्ट प्रकाशित करणे आवश्यक असते. हे अंतरिम आर्थिक विवरणांचे मोजमाप आणि मान्यतांसाठी तत्त्वे ठरवण्यात मदत करते.

ले. मा. 26- अमूर्त मालमत्ता लेखांकन

ले. मा. 26 लेखांकन मानकांची यादी अमूर्त मालमत्ता लेखांकन उपचारांशी संबंधित आहे आणि संस्थेच्या ओळखण्यायोग्य मालमत्तांचा संदर्भ देते ज्या गैर-मौद्रिक आहेत आणि प्रशासकीय हेतूंसाठी सेवा, वस्तूंच्या पुरवठा किंवा उत्पादनामध्ये वापरल्या जातात किंवा ठेवल्या जातात.

ले. मा. 27- संयुक्त उपक्रमांमधील रुचींची रिपोर्टींग

ले. मा. 27 संयुक्त उपक्रमांमध्‍ये फर्मच्या हिताचे लेखांकन करताना प्रक्रिया आणि तत्त्वे सेट करते आणि गुंतवणूकदाराच्या किंवा उपक्रमाच्या आर्थिक विवरणांमध्ये दायित्वे, उपक्रम मालमत्ता, खर्च आणि उत्पन्नाचा रिपोर्ट देते.

ले. मा. 28- मालमत्तेची हानी

ले. मा. 28 प्रक्रियांशी संबंधित आहे जी फर्म त्याच्या नोंदवलेली मालमत्ता पुनर्प्राप्त करण्यायोग्य रकमेपेक्षा जास्त महत्त्वाची नाही याची खात्री करण्यासाठी लागू करते. मालमत्तेच्या विक्रीद्वारे किंवा वापराद्वारे वसूल केल्या जाणार्‍या रकमेपेक्षा वाहून नेण्याची रक्कम जास्त असल्यास, ते एक वाईट नुकसान/मालमत्ता मानले जाते.

ले. मा. 29- आकस्मिक मालमत्ता आणि दायित्व तरतूद

हे मानक आकस्मिक मालमत्ता किंवा दायित्वांना लागू असलेल्या तरतुदींसाठी मोजमाप आणि मान्यतेचा निकष/पाया घालते.

गैर-अनिवार्य लेखांकन मानके

ICAI ने या गैर-अनिवार्य लेखांकन मानकांच्या याद्या मागे घेतल्याची घोषणा केली:

ले. मा. 30 - आर्थिक साधनांचे मोजमाप आणि मान्यता

ले. मा. 31- आर्थिक साधनांचे सादरीकरण

ले. मा. 32- वित्तीय साधनांच्या रिपोर्टींगसाठी आवश्यक प्रकटीकरण.

जागतिक लेखांकन मानके

जगभरात, खालील काही लेखांकन मानकांवर चर्चा केली आहे

इंडोनेशिया: IAI किंवा Ikatan Akuntan Indonesia अंतर्गत येणार्‍या दिवाण स्टँडर अकुंतांसी केउआंगन उर्फ ​​DSAK आणि इंडोनेशिया बोर्डसाठी आर्थिक लेखांकन मानकांनुसार वापरलेले लेखांकन मानके आहेत. कायद्यानुसार, खाजगी आणि सार्वजनिक कंपन्यांनी DSAK-IAI द्वारे अधिसूचित केलेल्या लेखांकन मानकांचे अनिवार्यपणे पालन करणे आवश्यक आहे.

केनिया: केनियामधील आर्थिक विवरणे अनिवार्यपणे इंटरनॅशनल फायनान्शियल रिपोर्टींग स्टँडर्ड्स (IFRS) आणि केनियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सर्टिफाइड पब्लिक अकाउंटंट्स स्टँडर्ड (ICPAK) चे पालन करणे आवश्यक आहे. हे देखील अनिवार्य करते की सर्व ऑडिट ऑडिटिंगवर (ISA) आंतरराष्ट्रीय मानकांचे पालन करतात.

निष्कर्ष

सर्व आर्थिक स्टेटमेंट्स रिपोर्टींग किंवा मोजमाप सहजपणे वाचल्या जाणार्‍या एकसमान लेखांकन प्रक्रिया किंवा मानदंडांचे पालन करतात याची खात्री करण्यासाठी लेखांकन मानके आवश्यक आहेत. भारतातील लेखांकन मानकांमध्ये लेखांकन मानके 1 ते 32 चा वापर लेखांकन परीक्षक, चार्टर्ड अकाउंटंट आणि आयकर, वस्तू आणि सेवा कर (GST) इत्यादी सारख्या करांची तयारी करणारे, जेव्हा ते आर्थिक विवरण तयार करतात आणि सादर करतात तेव्हा वापरतात. 

भारतीय लेखांकन मानके इन्स्टिट्यूट ऑफ चार्टर्ड अकाउंटंट्स ऑफ इंडिया (ICAI) आणि कंपन्यांच्या लेखांकन मानकांसाठी 2006 चे नियम निर्धारित करतात. भारत सरकारच्या कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालयाची अधिसूचना या मानकांचे पालन करणे अनिवार्य करते. 

अकाउंटिंग आणि बिजनेस टिप्सच्या अधिक माहितीसाठी Khatabook ॲप डाउनलोड करा.