भारतात निष्क्रिय उत्पन्न कसे कमवायचे?

तुमच्‍या उत्‍पन्‍नाचा प्राथमिक स्रोत निर्माण करण्‍यासाठी लागणाऱ्या प्रयत्‍नाच्‍या तुलनेत निष्क्रिय उत्‍पन्‍न हे कमी श्रम-केंद्रित उत्‍पन्‍न आहे. म्हणजेच सक्रियपणे काम न करता प्राप्त केलेले उत्पन्न होय. तंत्रज्ञान आणि वैद्यकीय सुविधांमधील प्रगतीमुळे, लोकांचे अपेक्षित आयुर्मान वाढले आहे. या टप्प्यावर, स्थिर निष्क्रिय उत्पन्न असणे जवळजवळ प्रत्येकासाठी आवश्यक बनले आहे.

आर्थिक साधने आणि बिजनेसमध्ये गुंतवणूक करून किंवा वेळेनुसार मूल्य वाढणाऱ्या सेवा देऊन निष्क्रिय उत्पन्न मिळवता येते. अशाप्रकारे, यामध्ये उत्पन्नाच्या प्रगतीशील वाढीचा समावेश होतो जेथे कमाई करणार्‍याने महसूल निर्माण करण्यासाठी विशिष्ट वेळ घालवला पाहिजे.

निष्क्रिय उत्पन्नाची संकल्पना अजूनपर्यंत सामान्य लोकांमध्ये लोकप्रिय नाही. पण, हे असे काहीतरी आहे, जे श्रीमंत लोक नियमितरित्या करतात. हे श्रीमंत बनणे आणि तेथेच टिकून राहण्याची प्रभावी पद्धत आहे. अनेक मार्गातून उत्पन्न कमवण्यासाठी मर्यादा येत नाहीत मात्र, नियमित 9 ते 5 नोकरीमध्ये निश्चित उत्पन्न ठरलेलं असतं. त्यामुळे ही संकल्पना सर्वांपर्यंत पोहचणं गरजेचं आहे.

तुम्हाला माहिती आहे का?

उत्पन्नाच्या तीन सामान्य श्रेणी आहेत. म्हणजेच सक्रिय, निष्क्रिय आणि पोर्टफोलिओ उत्पन्न.

हेही वाचा : पैशाच्या वेळेचे मूल्य काय आहे? संकल्पना, व्याख्या आणि उदाहरणं

भारतातील निष्क्रिय उत्पन्न निर्मितीचे प्रकार

भाड्याच्या मालमत्तेतून मिळणारी कमाई किंवा अन्य बिजनेस ज्यामध्ये तुम्ही सक्रियपणे सहभागी नसाल त्याला निष्क्रिय उत्पन्न म्हणून संबोधले जाते. थोडक्यात, हा पैसा आहे ज्याला कमावण्यासाठी खूप "सक्रिय" श्रमाची आवश्यकता नसते. मुख्य उद्देश आराम करताना पैसे मिळवणे हा आहे. हे करण्यासाठी, तुम्हाला काहीतरी विकसित करण्यासाठी थोडा वेळ किंवा पैसे द्यावे लागतील, जे नंतर तुम्हाला थोडेसे अतिरिक्त प्रयत्न करून उत्पन्न मिळवण्यात मदत करेल. भारतात दोन प्रकारचे निष्क्रिय उत्पन्नाचे स्रोत आहेत.

पारंपारिक पद्धत

गुंतवणुकीतून अतिरिक्त उत्पन्न मिळते, जसे की: -

• FD वरून व्याज - गुंतवलेली प्रारंभिक रक्कम कालांतराने चक्रवाढ होते, त्यामुळे व्याज निर्माण होते.
• रिअल इस्टेटमधून भाडे - भाड्याच्या मालमत्तेमध्ये गुंतवणूक करणे हा भारतात निष्क्रिय उत्पन्न मिळवण्याचा प्रभावी मार्ग आहे. यात जोखीम असते ती तारण आणि देखभाल खर्चाची परतफेड.
• म्युच्युअल फंडांद्वारे लाभांश - ठेवलेल्या समभागांवर नियमित अंतराने लाभांश दिला जातो. स्टॉक्स किंवा शेअर्सची संख्या जितकी जास्त असेल तितका पैसा अधिक मिळतो.
• REITs (रिअल इस्टेट इन्व्हेस्टमेंट ट्रस्ट) – अशी गुंतवणूक जिथे तुम्हाला भाड्याचे उत्पन्न मिळत नाही, परंतु तुम्हाला लाभांशाच्या रूपात उत्पन्न मिळते. उदा. जर एखादी कंपनी आयटी पार्क बांधण्यासाठी गुंतवणूक करत असेल, जी कंपनीला भाडे देते आणि तुम्ही या कंपनीचे REIT खरेदी केले असेल, तर भाड्याच्या उत्पन्नाचा एक भाग लाभांशाच्या स्वरूपात दिला जातो. हे शेअर्स आणि रिअल इस्टेटमध्ये गुंतवणूक करण्यापेक्षा वेगळे आहे.
• पारंपारिक पद्धत शेअर्स, बाँड्स, फ्युचर्स आणि पर्यायांमध्ये (चांगल्या ज्ञानासह) गुंतवणूकीचे वर्गीकरण ही करते.

या पद्धतीमध्ये सुरुवातीच्या काळात थोडे पैसे आणि वेळेची गुंतवणूक करावी लागते. तथापि, रकमेला ठराविक कालावधीत चक्रवाढ करण्याची परवानगी दिली जाऊ शकते, ज्यामुळे पैसे तुमच्यासाठी 24/7 काम करेल.

सर्जनशील पद्धत

या पद्धतीसाठी उत्कृष्ट सर्जनशील मनाची आवश्यकता आहे कारण काही शोध न केलेल्या क्षेत्रामध्ये काही प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. संवाद, सातत्य, मुख्य ज्ञान आणि सर्जनशीलता या पद्धतीमध्ये यशस्वी होण्यासाठी पाया तयार करतात. याला ऑनलाईन निष्क्रिय उत्पन्न देखील म्हणतात, कारण हे प्रामुख्याने इंटरनेटवर चालते. अनेक सर्जनशील प्रवाह आहेत ज्याद्वारे निष्क्रिय उत्पन्न निर्माण केले जाऊ शकते. त्यापैकी काही खाली नमूद केले आहेत:

• Youtube चॅनेल - यामध्ये दर्शकांनी पाहिलेल्या जाहिरातींद्वारे उत्पन्न मिळवले जाते. नवीन व्हीडिओ हे उत्पन्नाचे सक्रिय स्रोत आहेत, तर जुने व्हीडिओ हे उत्पन्नाचे निष्क्रिय स्रोत बनतात. अल्गोरिदमच्या शीर्षस्थानी राहण्यासाठी नियमित अंतराने नवीन व्हीडिओ पोस्ट करणे आवश्यक आहे.
• ब्लॉगिंग आणि व्लॉगिंग - ब्लॉगिंग आणि व्लॉगिंगसाठी बराच वेळ, मेहनत आणि पैसा खर्च करावा लागतो. पैसे येण्यासाठी तुम्हाला किमान दोन वर्षे प्रामाणिक प्रयत्न करावे लागतील. या दोन्ही प्रवाहांमध्ये धोका हा आहे की तुम्ही इंटरनेट अल्गोरिदमच्या दयेवर राहाल.
• डिजिटल उत्पादने जसे की ऑनलाईन अभ्यासक्रम, ई-पुस्तके, मंचावरील लेखन, लेख इत्यादी – अभ्यासक्रम ऑनलाईन विकणे किंवा पॉडकास्ट तयार करणे यासाठी खूप प्रारंभिक प्रयत्न करावे लागतात. मुख्य ज्ञान येथे महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
• ॲफिलियेट मार्केटिंग/कार्यक्रम - यामध्ये कंपनीच्या वतीने उत्पादन किंवा सेवेचा प्रचार करणे आणि त्यांच्याकडून पैसे मिळवणे समाविष्ट आहे. तृतीय पक्षाच्या एका लिंकचा प्रचार आणि ती शेअर करणे आवश्यक आहे. लिंकद्वारे प्रत्येक क्लिक आणि खरेदीवर सुमारे 3% ते 9% कमिशन मिळू शकते.
• सॉफ्टवेअर उत्पादनांची निर्मिती.
• वेबसाईट्स आणि डिझायनिंग तयार करा.
• Google Ad सेन्सद्वारे जाहिरात आयोग.
• रेफरल प्रोग्राम.
• सदस्यत्व साईट्सची निर्मिती.
• E-bay इत्यादी टेलीमार्केटिंग कंपन्यांसाठी पुनर्विक्रेता बना.
• वैयक्तिक वित्त, विमा आणि खेळ यासारख्या विविध विषयांसाठी आणि माहितीसाठी वेबसाईट तयार करणे.
• इंटरनेट मार्केटिंग आणि इंटरनेटद्वारे टेलीमार्केटिंग.

ऑनलाईन बिजनेसची स्वतःची आव्हाने असतात आणि त्यातून श्रीमंत होणे सोपे नसते. उलट ही एक लांबच्या प्रवासाची सुरुवात आहे. आवश्यक कौशल्ये विकसित करण्यासाठी आणि त्यांना कृतीत आणण्यासाठी आणि त्यांना स्थिर उत्पन्नामध्ये बदलण्यासाठी वेळ आणि मेहनत लागते. अनेक नवोदित उद्योजक ऑनलाईन उत्पन्न मिळवण्याचे मार्ग तयार करत आहेत आणि परिणामी निष्क्रिय उत्पन्न मिळवण्यासाठी कायदेशीर आणि कार्यक्षम मार्ग शोधत आहेत.

निष्क्रिय उत्पन्न निर्माण करण्याचे फायदे

1. तुम्ही आर्थिक स्वातंत्र्य मिळवता आणि नियमित नोकरीवर अवलंबून न राहता तुमच्या जीवनातील गरजा व्यवस्थापित करू शकता. तयार केलेले निष्क्रिय उत्पन्न तुमच्या सर्व मूलभूत गरजा पूर्ण करते, त्यामुळे तुम्हाला नियमित नोकरी करत राहण्याची गरज नाही.
2. उद्दिष्टे जलदगतीने साध्य करता येतात. आयुष्यातील महत्त्वाचे टप्पे जसे की, स्वतःचे घर, कार आणि तुमच्या मुलाला परदेशी शिक्षण मिळवून देणे, सहजतेने करता येते.
3. तुम्हाला पाहिजे तिथून आणि पाहिजे तेव्हा काम करण्याचे स्वातंत्र्य मिळते.
4. उत्पन्न 24/7 तयार केले जाते आणि ते एका निश्चित वेळेवर अवलंबून नसते.
5. उत्पन्न निर्मितीचे अनेक प्रवाह समांतरपणे निर्माण केले जाऊ शकतात.
6. तुम्ही किती उत्पन्न मिळवाल ते क्षमता आणि मेहनत यावर अवलंबून असते.
7. तुमच्या कुटुंबासोबत घालवण्यासाठी तुम्हाला अधिक मोकळा वेळ मिळेल. निष्क्रिय उत्पन्न निर्माण करण्यासाठी कोणत्याही भौतिक उपस्थितीची आवश्यकता नाही. अशा प्रकारे, जीवनाची गुणवत्ता लक्षणीय सुधारता येते.
8. निष्क्रिय उत्पन्नाच्या निर्मितीमुळे तुम्हाला सुरक्षित वाटू लागल्याने तुमचा आत्मविश्वास वाढतो.
9. जेव्हा एखादी नोकरी कायमस्वरूपी गमावली जाते तेव्हा निष्क्रिय उत्पन्न संकटाच्या वेळी एक उशी म्हणून काम करते.
10. शेवटी, एखादी व्यक्ती समुदाय आणि सेवाभावी संस्थांमध्ये अधिक योगदान देण्यास सक्षम होऊ शकते.

निष्क्रिय उत्पन्नाच्या कमतरता

अन्य बिजनेसप्रमाणे, निष्क्रिय उत्पन्नातही काही कमतरता आहेत. उत्पन्नाचे एकाधिक स्त्रोत स्थापित करण्याचे काही तोटे खाली नमूद केले आहेत:

अधिक जोखीम

जसा प्रत्येक बिजनेस स्वतःच्या जोखमीसह येतो, त्याचप्रमाणे निष्क्रिय उत्पन्न निर्माण करणे चांगले असते. उत्पन्नाच्या प्रकारानुसार जोखमीचे प्रमाण बदलते. शेअर्स, डिबेंचर, REITs , नवीन बिजनेस इत्यादीमधील गुंतवणूक ही अधिक-जोखीम घटकांसह येते. त्यामुळे, गुंतवणूकदाराजवळ पुरेशी जोखीम घेण्याची क्षमता असणे अपेक्षित आहे.

पैशांची गरज

उत्पन्नाच्या निष्क्रिय स्त्रोतासाठी प्रारंभिक आर्थिक गुंतवणूक आवश्यक आहे. शेअर्स, फिक्स्ड डिपॉजिट्स, बिजनेसमधील गुंतवणूक इत्यादी बहुतेक स्त्रोतांना तुमच्याकडून प्रारंभिक गुंतवणूक आवश्यक आहे. म्हणून, अधिक पैसे कमवण्यासाठी तुम्हाला प्रथम प्रारंभिक रक्कम मिळवणे आवश्यक आहे.

गैर-अवलंबनीय स्रोत

उत्पन्नाच्या निष्क्रिय स्त्रोताचा मुख्य दोष हा आहे की तुम्ही पूर्णपणे विश्वसनीय असू शकत नाहीत. या कारणास्तव त्यांना निष्क्रिय उत्पन्न स्रोत म्हणतात. उत्पन्नाचा प्राथमिक किंवा सक्रिय स्रोत नेहमी आवश्यक असतो. सक्रिय स्त्रोत हा तुमच्या उत्पन्नाचा प्राथमिक स्रोत आहे. येथे तुम्ही पैसे कमवण्यासाठी तुमचा वेळ आणि प्रयत्न खर्च केलेले असता. हा कमावलेला पैसा तुम्हाला उत्पन्नाचा निष्क्रिय स्रोत देऊ शकतो. याचे कारण असे की, किमान सुरुवातीच्या टप्प्यात तुम्ही तुमच्या दैनंदिन जीवन खर्चासाठी निष्क्रिय स्रोतांवर पूर्णपणे विसंबून राहू शकत नाही.

बाजार परिस्थितीचा प्रभाव

उत्पन्नाचे जवळजवळ सर्व पर्यायी स्त्रोत अर्थव्यवस्थेत प्रचलित असलेल्या बाजाराच्या स्थितीमुळे अत्यंत प्रभावित होतात. तुम्ही केलेल्या प्रयत्नांपेक्षा ते बाह्य घटकांमुळे जास्त प्रभावित होतात. हेच त्यांना उत्पन्नाचे अस्थिर पर्याय बनवतात. उदाहरणार्थ, तुम्ही ज्या शेअर्समध्ये तुमचे पैसे गुंतवले आहेत त्या शेअर्सची किंमत तुम्ही नियंत्रित करू शकत नाही. तुम्ही कुणालाही तुमचा भाडेकरू होण्यास भाग पाडू शकत नाही. कोविड सारख्या परिस्थितीत, रिअल इस्टेटला मोठा फटका बसला कारण बहुतेक भाडेकरूंनी शहरांमध्ये त्यांची भाड्याची निवासस्थाने रिकामी केली आणि त्यांच्या गावी गेले. अशाप्रकारे, बाह्य बाजार घटक अनेकदा तुमच्या निष्क्रिय उत्पन्नाचे स्रोत बनवू किंवा खंडित करू शकतात.

हेही वाचा : ई-वॉलेट्स किंवा UPI अ‍ॅप्स वापरतेवेळी ऑनलाईन पेमेंट फ्राॅड कसा टाळायचा?

निष्कर्ष

निष्कर्ष हा आहे की, चांगली आर्थिक स्थिरता मिळवण्यासाठी उत्पन्नाचा पर्यायी स्रोत असणे अत्यंत आवश्यक आहे. वरील-चर्चा केलेल्या पद्धती काही सर्वोत्तम निष्क्रिय उत्पन्न आयडिया आहेत. प्रत्येक व्यक्तीची वैयक्तिक पसंती, रुची, क्षमता, उपलब्धता, प्रारंभिक निधी इत्यादींवर अवलंबून योग्य आयडिया निवडणे आवश्यक आहे.

निष्क्रिय उत्पन्नाचे विविध प्रवाह, फायदे आणि तोटे यांची वर चर्चा केली आहे. तुमची प्राधान्ये आणि जोखीम घटक यावर अवलंबून, तुम्ही तुमच्यासाठी सर्वांत योग्य असलेल्या गोष्टीचा विचार करू शकता. विशिष्ट कालावधीत तुम्हाला किती कमवायचे आहे ते तुम्ही लक्ष्य करू शकता आणि तुमचे ध्येय साध्य करण्याच्या दिशेने वाटचाल करू शकता. पुढे चला आणि थोडा वेळ आणि मेहनत घेऊन अतिरिक्त उत्पन्नाचा आनंद घ्या.

अधिक जाणून घ्यायचे आहे? ताजे अपडेट्स, न्यूज ब्लॉग्ज आणि सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम व्यवसाय (एमएसएमई), व्यवसाय टिप्स, आयकर, जीएसटी, सॅलरी आणि अकाउंटिंगशी संबंधित लेखांसाठी Khatabook ला फाॅलो करा.