पेय व्यवसाय

पेय व्यवसाय सुरू करण्यासाठीचे प्रभावी मार्गदर्शक

पेय व्यवसाय व्यापक प्रेक्षकांमुळे फायदेशीर आहे यात काही शंका नाही. पण हे नाकारता येत नाही की पेय व्यवसाय सुरू करण्यात बरीच गुंतागुंत आणि कायदेशीरपणाचा समावेश आहे. बिझिनेस वायरने दिलेल्या अहवालावर असे ठळकपणे नमूद केले आहे की सन २०२१ च्या अखेरीस जगातील पेय उद्योग अंदाजे १.९ ट्रिलियन डॉलर्सपर्यंत पोचण्याची शक्यता आहे जी २०१६ ते २०२१ पर्यंतच्या सीएजीआर वाढीव अपेक्षित आहे. पेय व्यवसायात अचानक झालेल्या या वाढीस मुख्य कारणीभूत ठरले निव्वळ उत्पन्नात आणि शहरीकरणाची वाढ. आरोग्य केंद्रित कलच्या उदय मुळे ग्राहकांच्या आरोग्याची गरज लक्षात घेऊन नैसर्गिक फ्लेवर्स आणि स्वीटनर्सचा वापर करण्यासारख्या गोष्टीवर लक्षणीय परिणाम झाला आहे.

पेय उद्योग प्रामुख्याने खालील विभागांमध्ये विभाजित आहे:

रस

आरोग्य पेय

शुद्ध पाणी

ऊर्जा पेये

फ़्रिज्ई पेय

चहा आणि कॉफी

चमकणारे पाणी आणि

दारू. (आम्ही मद्यपींच्या वापरास प्रोत्साहन देत नाही म्हणून आम्ही त्यांच्याबद्दल चर्चा करणार नाही)

प्रथम, एकूण पेय पदार्थांचे उद्योगात किती योगदान आहे यावर एक नजर टाकूया. २०११ ते २०१६ या कालावधीत स्टॅटिस्टाच्या अहवालात वेगवेगळ्या पेय पदार्थांच्या जागतिक पेय विक्रीवर प्रकाश टाकला गेला आहे. या अहवालानुसार, पॅकेज्ड पाण्याची विक्री १८% जागतिक पातळीवर आहे. २०१५ मध्ये जगातील पॅकेज्ड पाण्याचा सर्वाधिक वापर मेक्सिकोमध्ये झाला. दुसर्‍या लोकप्रिय संशोधनात असे आढळले आहे की भारतातील पेयांचे बाजार हे १९५,००० रुपॆसच्या जवळपास आहे आणि दरवर्षी २० ते २3% दराने वाढत आहे.

कच्च्या मालाची खरेदी करण्यापासून ते प्रोसेसिंगपर्यंत प्रक्रिया आणि शेवटी नफा मिळवण्यापर्यंत पेय उद्योगातील व्यवसाय सुरू करण्यात एखाद्या उद्योजकास मदत होऊ शकेल अशा काही चरणांवर आपण आता चर्चा करूया. आम्ही पेयेचा व्यवसाय यशस्वीपणे सुरू करण्याविषयी अधिक स्पष्टता मिळविण्यासह ‘व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मूलभूत पायर्‍या यावरील आमचा लेखही वाचू शकता ज्यामध्ये आम्ही आयडिया डेव्हलपमेंट, आरंभिक भांडवल उभारणे इ. बद्दल नमूद केले आहे.

कच्चा माल

आपण तयार करीत असलेल्या पेय पदार्थांच्या प्रकारानुसार पेय तयार करण्यासाठी कच्च्या मालाची विस्तृत श्रृंखला असते. पाण्याच्या बाटल्या प्रामुख्याने सर्व पेय पदार्थांच्या निर्मितीचा एक आवश्यक भाग आहेत. प्रक्रिया वेगवान करण्यासाठी कच्च्या मालाची सोपी उपलब्धता शोधणे आणि कच्च्या मालाच्या स्त्रोताजवळ सुविधा स्थापित करणे हे महत्त्वाचे आहे. पुरवठा स्त्रोत, वाहतुकीच्या समस्या किंवा खराब हवामानातील उतार-चढ़ाव यांच्या साइटवर नियमित वितरण वेळापत्रकात विलंब होऊ शकणारे काही घटक.

उदाहरणार्थ, ज्यूस मॅन्युफॅक्चरिंग प्लांटला साखर, प्रिझर्व्हेटिव्हज आणि नैसर्गिक फळांची त्यांची काही कच्च्या मालाची आवश्यकता असू शकते. आणि म्हणूनच, फळांच्या बागांची फॅक्टरीशी नजीक असणे ही नेहमीच आवश्यक आहे. त्याचप्रमाणे, शुद्ध पाण्याच्या बाटली व्यवसायासाठी, आपला कारखाना नदी, धबधबे इत्यादी नैसर्गिक पाणीपुरवठ्याच्या मोठ्या स्रोताजवळ स्थित असावा. एक सुसंगत पुरवठा  आणि व्यवस्थित व्यवस्थापित यादी अनुसूचित आणि वेळेवर उत्पादन सुनिश्चित करते.

पायाभूत सुविधा

वर नमूद केल्याप्रमाणे, पेय पदार्थांमध्ये कारखाना स्थापित करण्यासाठी स्थानाची योग्य निवड करणे आवश्यक आहे. पर्यावरणाच्या आरोग्यास होणार्‍या धोक्यांना लक्षात घेऊन बहुतेक प्रकरणांमध्ये कारखाने शहरांच्या बाहेरील भागात स्थित आहेत, परंतु कोल्ड्रिंक्स कारखाना यासारख्या घटनांमध्ये, वेगवान तंत्रज्ञानासह अत्याधुनिक उत्पादक सुविधेचे जागा तयार करण्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.  बॅटन रौज, एलए मधील कोका कोला बॉटलिंग कंपनीसाठी नव्याने तयार केलेल्या आर्ट प्लांटचे हे एक उदाहरण आहे, जे  ७८१,००० स्क़ुअरे फूट एलईईडी-प्रमाणित ग्रीनफिल्ड प्लांटवर बांधले गेले आहे. सध्या ते 4 पॅकेजिंग लाइन चालवित आहेत ज्या दिवसाला 4.5 दशलक्ष 8-औंस सर्व्हिंग्ज तयार करतात.

यंत्रसामग्री

एकदा योग्य प्रकारच्या पायाभूत सुविधा तयार झाल्यावर लक्षात ठेवण्यासाठी पुढील महत्त्वाचे पैलू म्हणजे योग्य प्रकारच्या साधने आणि यंत्रसामग्रीचा वापर. विशेषत: उत्पादन उद्योगात असे आढळून आले आहे की खर्च-कपात सुलभ करण्यासाठी व्यवसाय मालक स्वस्त स्वस्त मूलभूत यंत्रांची निवड करतात. तथापि, मॅन्युफॅक्चरिंग युनिट स्थापित करताना एखाद्याने यंत्रांच्या गुणवत्तेशी कधीही तडजोड केली पाहिजे. नेहमीच हे सुनिश्चित केले पाहिजे की उच्च दर्जाची मशीनरी आणि आधुनिक साधने आणि मिक्सर, रेफ्रिजरेटर्स, कॉम्प्रेसर, मिश्रण प्रणाली, कार्बो कूलर्स आणि बरेच काही या कारखान्यांमध्ये वापरण्यासाठी कार्यरत आहेत.

प्रक्रिया 

प्रत्येक पेय प्रक्रियेमध्ये एक विशिष्ट तंत्र असते जे त्या विशिष्ट पेयच्या यशाचे विधिलिखित

 निश्चित करते. पेये तयार करण्याच्या फॉर्म्युलाची सुरक्षा सुनिश्चित करणे देखील आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, पेय व्यवसायात यशस्वी कोका कोला इंकचा विचार करा. कोका कोलाचे गुप्त सूत्र एक समृद्ध इतिहासाचे एक संरक्षित रहस्य आहे जे 125 वर्षांहून अधिक जुन्या आहे. तसेच, कोणत्याही वेळी, केवळ 2 लोकांना हे माहित आहे की 7X चवदार घटक कसे मिसळावेत जे कोकला अनोखी चव देईल आणि फुलांचा बर्न देईल. तसेच, हे सूत्र नेहमीच गुप्त राहील याची खात्री करण्यासाठी कंपनीने या 2 लोकांना एकाच विमानात एकत्र प्रवास करण्यास मनाई केली आहे.

म्हणून, विशेषत: पेय व्यवसायात चव सर्वात महत्वाची असते, तर गुणवत्ता आणि आरोग्यामध्ये दुय्यम भूमिका असते. तथापि, आरोग्य आणि उर्जा पेये अपवाद आहेत ज्यात चव ही दुय्यम चिंता आहे. आणि एखादी कंपनी त्यांच्या पेयांचा स्वाद, प्रक्रिया वेळ, संरक्षक, पेयांमध्ये कीटकांची उपस्थिती, स्वच्छता, पॅकेजिंगपेक्षा जास्त चव मध्ये विविधता , वजन बदलणे, समाप्तीची तारीख, आरोग्यशास्त्र इत्यादी घटक  कंपनीची प्रतिष्ठा मोठ्या प्रमाणात निश्चित करते आणि विश्वास वाढविण्यात मदत करते.

विपणन आणि ब्रांडिंग

योग्य प्रकारचे विपणन आणि ब्रँडिंग रणनीती वापरणे पेय व्यवसायाच्या यशास आकार देण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. एक माहिती देणारा आणि मोहक लोगो असा असावा की ते समजणे सोपे आहे आणि ब्रँडच्या अर्थाशी संबंधित आहे. उदाहरणार्थ एनर्जी ड्रिंक्स रेड बुलच्या बाबतीत विचार करा. कंपनीकडे निवडण्यासाठी 2 लोगो पर्याय होते, त्यापैकी एक बैलाचा हसरा चेहरा आणि दुसरा ज्यात दोन बैल एकमेकांशी भांडतात. रेड बुल प्रेक्षकांच्या गटाकडे लक्ष ठेवून निर्मात्यांनी त्यांच्या ब्रँडवर लक्षणीय प्रभाव टाकण्यासाठी नंतरचे निवडले आणि अवलंबले.

याव्यतिरिक्त, योग्य जाहिरात एजन्सी आणि ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडरची निवड एखाद्या विशिष्ट ब्रँडला अर्थपूर्ण बनविण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. एखादा विशिष्ट ब्रँड-पॅकेजिंग निवडताना प्रेक्षक देखील लक्षात ठेवतात. बर्‍याचदा प्रेक्षक त्यांच्या पॅकेजिंगच्या रुपात, विशेषत: मोहक बाटल्यांच्या डिझाइनद्वारेच एखाद्या ब्रँडकडे आकर्षित होतात. उदाहरणार्थ केव्हेंटरच्या आकर्षक दिसणार्‍या बाटल्यांचा विचार करा. दिल्ली / एनसीआरमधील लोकप्रिय मिल्कशेक्स ब्रँड जेथे बर्‍याच प्रकरणांमध्ये ग्राहकांना या बाटल्या किती आकर्षक दिसतात त्या मुळे त्या विकत घेण्याचा मोह होतो.

विक्री

शेवटी, पेय व्यवसायात विक्रीची एक प्रभावी रणनीती महत्वाची आहे. आपल्या व्यवसायाच्या स्वरूपावर आणि त्यामध्ये कोणत्या प्रकारच्या पेयांचा समावेश आहे यावर अवलंबून आपण हे स्पष्ट केले पाहिजे की आपला व्यवसाय घाऊक विक्रेत्यांसह, थेट विक्री किंवा ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मवर योग्य मार्गाने उतरायला हवा.

मूल्य निर्धारण हे आणखी एक महत्त्वाचे घटक आहे जे अत्यंत महत्वाचे आहे आणि काळजीपूर्वक निवडले जावे. पेय व्यवसायात उत्पादन आणि विक्री खर्चामध्ये मोठा नफा मिळवणे महत्वाचे आहे कारण विपणन आणि ओव्हरहेड खर्च प्रचंड आहे. मोठ्या नफाशिवाय पेय व्यवसाय टिकण्याची शक्यता कमी आहे. उदाहरणार्थ, कोका-कोला पेयांची उत्पादन किंमत सामान्यत: त्यांच्या विक्री किंमतीचा काही भाग असते. त्यांनी 200 मिलीलीटरच्या बाटलीची किंमत आयएनआर 8 च्या आसपास निश्चित केली, तर उत्पादन किंमत फक्त 1-2 रुपये आहे. कोका कोला कंपन्यांचा खरा खर्च विपणन आणि वितरण  मध्ये आहे.