જ્યાં સુધી ટેક્નોલોજી અને ઉપયોગની વાત છે ત્યાં સુધી ભારતમાં રમકડાં ઉદ્યોગમાં વૃદ્ધિની સંભાવના છે. રમકડાંના ઉત્પાદનના પરિણામ, હસ્તકલા અને નવીન ઈલેક્ટ્રોનિક રમકડાંએ પણ વૈશ્વિક બજારોમાં પોતાની જગ્યા બનાવી છે. મધ્યમવર્ગીય ભારતીયોની વધેલી ખરીદશક્તિના ઉદયને કારણે, આર્થિક વૃદ્ધિની સાથે નવા ગ્રાહક વર્તનનો ઉદ્ભવ થયો છે. રમકડાંની વધતી જતી માંગ અને મજબૂત અર્થવ્યવસ્થાએ ભારતમાં રમકડાંના ઉત્પાદન ઉદ્યોગની મુખ્ય વિશેષતા પૂરી પાડી છે.
તમને ખબર છે? ભારતમાં લગભગ 8,366 રજિસ્ટર્ડ માઇક્રો, સ્મોલ એન્ડ મીડિયમ એન્ટરપ્રાઇઝિસ (MSME) ટોય મેન્યુફેક્ચરિંગ કંપનીઓ છે.
ટોય(રમકડાં) મેન્યુફેક્ચરિંગના વિવિધ પાસાઓ
ઇલેક્ટ્રોનિક અને રિમોટ-કંટ્રોલ રમકડાંના ઉત્પાદન માટે ચોકસાઇ ટૂલિંગ પર ટેકનિકલ જાણકારીની જરૂર છે.
- લગભગ 20% થી 40% મજૂરી ખર્ચ એ ભારતમાં રમકડાંની ફેક્ટરીમાં નોંધપાત્ર કુલ ખર્ચનો એક ભાગ છે.
- રમકડાં બનાવવા માટે જરૂરી પોલિએસ્ટર અને સંબંધિત ફાઇબરના ઉત્પાદનમાં ભારત બીજો સૌથી મોટો દેશ છે.
- દક્ષિણ એશિયાના કેટલાક દેશોની સરખામણીમાં ઉત્પાદકતાના ઊંચા દરને કારણે, તે ભારતીય રમકડાંની કંપનીઓમાં કારીગરો અને શિલ્પકારો સાથે જોડાઈ જાય છે.
- પરંપરાગત રમકડાં સંસ્કૃતિનું પ્રતિબિંબ છે અને શ્રમ-લક્ષી ઉદ્યોગમાં નોંધપાત્ર છે, જે સમુદાયોમાં અસ્તિત્વમાં રહેલી માન્યતાઓ અને પરંપરાઓ દર્શાવે છે.
ભારતમાં રમકડાં મેન્યુફેક્ચરને સામે આવેલ પડકારો
રમકડાં ઉદ્યોગ અનેક પડકારોનો સામનો કરી રહ્યો છે, જેણે અસંગઠિત સેક્ટરમાં એક છાપ ઉભી કરી છે.
- વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઈન તૂટી જતાં ભારતમાં રમકડાં ઉત્પાદકોનું ચિત્ર સામે આવી રહ્યું છે.
- વૈશ્વિક સપ્લાય ચેઇન ભંગાણને કારણે ભારતમાં રમકડાંની ફેક્ટરી પર ભારે અસર પડી છે.
- ભારતનો રમકડાં ઉદ્યોગ, જેનું મૂલ્ય ₹4000 કરોડ છે જે ખરેખર ચીની આયાત દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવે છે, જે રમકડાંની ઉપલબ્ધતામાં લગભગ 85 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે.
- ભારતના રમકડાં ઉદ્યોગમાં મોટા પાયે રમકડાંનું ઉત્પાદન વધારવા માટે શક્ય ઇકોસિસ્ટમનો અભાવ છે.
- ભારતીય રમકડાં ઉત્પાદકો પાસે તેમના ચીની સમકક્ષો સાથે નવીનતા લાવવા અને સ્પર્ધા કરવા માટે જરૂરી સંસાધનોનો અભાવ છે. તેઓ ડિઝાઇન અને કિંમત બંનેની દ્રષ્ટિએ સ્પર્ધા કરવામાં અસમર્થ છે.
- ભારતમાં રમકડાં ઉદ્યોગને આર્થિક કાચો માલ, કુશળ માનવબળ તેમજ સંશોધન અને નવીનતા માટે સંસાધનોની તીવ્ર અછતનો સામનો કરવો પડે છે.
- સરળ ફાઇનાન્સની અનુપલબ્ધતા એ સૌથી મોટો પડકાર છે, જે ભારતીય રમકડાં ઉત્પાદક કંપનીઓને તેમના વૈશ્વિક સ્પર્ધકો, ખાસ કરીને ચીનથી પાછળ રહે છે. પરિણામે, ભારતમાં રમકડાં ઉત્પાદક કંપનીઓ વૈશ્વિક સલામતી ધોરણો સાથે રમકડાંનું ઉત્પાદન કરવામાં અસમર્થ છે.
ભારતમાં રમકડાં ઉદ્યોગના બદલાતા વલણો
તાજેતરના વર્ષોમાં, ભારતમાં રમકડાં ઉદ્યોગમાં સતત વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. ઈન્ડસ્ટ્રી રિપોર્ટ્સે સમર્થન આપ્યું છે કે ભારતની અગ્રણી રમકડાં કંપનીઓની વૃદ્ધિ અને કુલ આવકમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. રાષ્ટ્રીય અને વૈશ્વિક પ્લેટફોર્મ પર રમકડાંના વેચાણમાં મોટા માર્જિનથી વધારો થયો છે. નવીન રમકડાં અને રમતોની માંગમાં વધારો કરવા માટે વધતી જતી યુવા વસ્તી અને વ્યક્તિગત આવકમાં વધારો એ કેટલાક ફાળો આપતા પરિબળો છે.
ભારતીય રમકડાં ઉદ્યોગના પરિવર્તન માટે જવાબદાર કેટલાક મુખ્ય ફાળો આપતા પરિબળો નીચે આપેલ છે:
- 2-8 વર્ષની વય જૂથમાં વધારો
- સતત શહેરીકરણથી આ ઉદ્યોગની આવક વધારવામાં મદદ મળી છે.
- અગ્રણી રમકડાંની બ્રાન્ડ્સ તેમના ચાઇનીઝ સમકક્ષો સાથે સ્પર્ધા કરવા માટે કુશળ કર્મચારીઓને રોજગારી આપે છે.
- કેન્દ્ર સરકાર આ ઉદ્યોગને પુષ્કળ સમર્થન આપી રહી છે. કેટલીક પ્રતિષ્ઠિત ભારતીય રમકડાંની કંપનીઓએ ઔદ્યોગિક ઝોનમાં નવી ઉત્પાદન સુવિધાઓ સ્થાપી છે. જે મુખ્યત્વે તેમના ઉત્પાદનને વિસ્તૃત કરવા અને સમગ્ર વિશ્વની વધતી માંગને પૂરી કરવા માટે છે.
- ભારતમાં રમકડાંની કંપનીઓ વિવિધ નવીન પ્રમોશનલ પ્રવૃત્તિઓનો આશરો લઈ રહી છે. તેમની ઓફલાઈન અને ઓનલાઈન જાહેરાત પહેલા દેશ અને બાકીના વિશ્વમાં વેચાણ અને આવક વધારવામાં અસરકારક સાબિત થઈ છે.
- રસપ્રદ વાત એ છે કે યુરોપ અને ઉત્તર અમેરિકા ભારતીય રમકડાંના અગ્રણી આયાતકારો છે જે તેમની નવીનતા, વિવિધતા, કિંમત અને ગુણવત્તા માટે વધુને વધુ લોકપ્રિય બની રહ્યા છે.
- બહુમુખી રમકડાંની વધતી માંગે આત્મવિશ્વાસમાં વધુ વધારો કર્યો છે અને ભારતમાં આ ઉદ્યોગની આવકમાં વધારો કર્યો છે.
ભારતમાં રમકડાંની કેટલીક અગ્રણી બ્રાન્ડ્સ નીચે પ્રમાણેની છે
- બ્રેનસ્મિથ(Brainsmith)
- બડીઝ (Buddyz)
- ક્લેવર ક્યુબ્સ (Clever cubes)
- શિન્સી (Shinsei)
- ફનકોર્પ.ઈન (Funcorp.in)
- ધ સ્ટોરી મર્ચટ્સ (The Story merchants)
- વર્ણમ ક્રાફ્ટ કલેક્શન (Varnam Craft Collection)
- વિન મેજિક ટોય્ઝ (Win Magic Toys)
- સનલોર્ડ (Sunlord)
- ધ મૈસન કંપની ઈન્ડિયા (The Maison Company India)
- 1ફનસ્કૂલ (Funskool)
- આફ્ટરસ્કૂલ ટોય્ઝ (Afterschool Toys)
- ઝેફ્યર ટોયમેકર્સ (Zephyr Toymakers)
- અદિતિ ટોય્ઝ (Aditi toys)
- એક્સપ્લોર (Explore)
- પીપોક ટોય્ઝ (Peacock toys)
- બડીઝ (Buddyz)
- સન્ની ટોય્ઝ (Sunny Toyz)
- એકોપ્લે (Ekoplay)
- સ્કૂડલ (Skoodle)
ભારતમાં રમકડાં ઉત્પાદકો રમકડાંની વિશિષ્ટ પ્રકારોના ઉત્પાદન માટે પ્રતિષ્ઠિત છે
સંખ્યાબંધ રમકડાં મેન્યુફેક્ચર્સ રમકડાં અને બોર્ડ ગેમ્સનું ઉત્પાદન કરે છે, જે બાળકોને ઘણી હકારાત્મક રીતે અસર કરે છે. આમાંના કેટલાક નીચે આપેલ છે:
1. માસૂમ પ્લેમેટ્સ (Masoom Playmates)
માસૂમ પ્લેમેટ્સની સ્થાપના 1942માં કરવામાં આવી હતી. તેમની પ્રથમ ઓફર વ્હીલ્સવાળી ટીન કાર હતી. કારના વધુ યુનિટો બ્રાન્ડ દ્વારા ઉત્પાદિત કરવામાં આવ્યા હતા અને તેઓ ફેસ્ટિવલ પર તેમનું વેચાણ કર્યું હતું. 80ના દાયકા દરમિયાન, બ્રાન્ડ બેટી, 6”ની ઢીંગલીના ઉત્પાદન સાથે ફરી ડેવલપ્ડ થઈ હતી. નવીન રમકડાંએ આ બ્રાન્ડની શાખા અને લોકપ્રિયતામાં વધારો કર્યો છે. તેની ઉત્પાદન ક્ષમતામાં અસાધારણ વધારો થયો છે. બ્રાન્ડની ઢીંગલી અને રમકડાં બાળકોને વધુ કલ્પનાશીલ બનાવે છે અને તેઓ તેમના વિશ્વાસુ તરીકે રમકડાં સાથે વિવિધ રીતે જોડાવા લાગે છે.
2. ટ્રિપલ ESS રમકડાં (Tripple Ess Toys)
છેલ્લા 25 વર્ષથી બ્રાન્ડ દ્વારા ઉચ્ચ ગુણવત્તાની સલામતી રમકડાંનું ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે. Tripple Ess Toys, ભારતમાં રમકડાની કંપની, બાળકોને પ્રાયોગિક શિક્ષણ આપવા માટે નવીન ડિઝાઇન સાથે લઘુચિત્રોનું ઉત્પાદન કરે છે. આ 40,000 ચોરસ ફૂટ ઉત્પાદન ક્ષેત્ર સાથેની એક સ્થાપિત બ્રાન્ડ છે, જે બાળકો માટે સુરક્ષિત રમકડાંના ઉત્પાદન માટે યોગ્ય સાધનોથી સજ્જ છે. પ્રમોશનલ અને શૈક્ષણિક રમકડાં એ સંસ્થાઓ અને રિટેલ સ્ટોર્સ માટે રચાયેલ અન્ય વિશેષતા છે. ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગ માટે પ્લાસ્ટિકના ઘટકો એ બ્રાન્ડની કુશળતાનું બીજું ક્ષેત્ર છે.
3. ખન્ના રમકડાં (Khanna Toys)
નામાંકિત બ્રાંડ નવા યુગના બાળકો માટે પ્રમાણભૂત રમકડાં બનાવવા માટે ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળી સામગ્રી અને અતિ-આધુનિક મશીનો લાગુ કરે છે, જે Gen Z તરીકે ઓળખાય છે. તેમનું વિશેષતાનું ક્ષેત્ર પુશ એન્ડ ગો ટોય્સ, રાઈડ ટોય્સ, કિચન ટોય અને બીજા ઘણા બધા છે. તેની સ્થાપના 2008 માં કરવામાં આવી હતી અને તે બાળકો માટે સારી રીતે બનાવેલ અલગ અલગ રમકડાંનું ઉત્પાદન કરે છે. વિવિધ કદ અને રંગોના લઘુચિત્રો ગ્રાહકોની જરૂરિયાતો પ્રમાણે બનાવવામાં આવે છે. તેમની પ્રોડક્ટની લાક્ષણિકતાઓ ટકાઉપણું, સરળ ઉપયોગ, હલકા અને ક્રેક પ્રતિકાર છે.
4. અદિતિ રમકડાં (Aditi Toys)
બ્રાન્ડ સ્થાનિક તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય ગ્રાહકોને તેમની જરૂરિયાતો અનુસાર જરૂરિયાતો પૂરી પાડે છે. આ કંપની તેમના પ્રોડક્ટ આઈડીયા માટે જાણીતી છે, જે નેચરલ યુનિક છે અને તેમના સ્પર્ધકોથી અલગ છે. આ બ્રાન્ડ ભારતમાં સૂચિબદ્ધ રમકડાંની કંપનીઓમાંની એક છે જે ચોક્કસ સમયમર્યાદામાં બેસ્ટ ગુણવત્તાના રમકડાં બનાવે છે. માતાપિતા તેમના બાળકો માટે આ પ્રકારની પ્રોડક્ટ લઈ શકે છે કારણ કે આ એક સર્ટિફાઈડ રમકડાંની કંપની છે જે હાઈજેનિક મિનિએચરનું ઉત્પાદન કરે છે.
5. ફન ઝૂ ટોય્ઝ (Fun Zoo Toys)
આ કંપની રમકડાંના ઉત્પાદન ઉપરાંત, કુટુંબ આધારિત પ્રોડક્ટ નિકાસમાં નિષ્ણાત છે. વર્ષ 1979માં, ફન ઝૂ ટોય્ઝની શરૂઆત થઈ અને રમકડાં બનાવવાનું શરૂ કર્યું, જે પછી 1992 અને 2009માં તેનું રિબ્રાન્ડિંગ કર્યું. બ્રાન્ડ દ્વારા બનાવેલા ક્રિએટીવ રમકડાં બિન-ઝેરી અને બિન-જોખમી છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્ટાન્ડર્ડને પૂરા કરે છે. કંપનીની પ્રેસન્ટ પ્રદૂષણ મુક્ત વિસ્તારમાં છે. સુંદર ડિઝાઇન સાથેના ઉત્પાદનો બધી જ ઉંમરના બાળકોને આકર્ષે છે.
6. એક્યુ ટોય્ઝ (Acctu Toys)
યોગ્ય માર્કેટ રિસર્ચ અને સર્વે પછી, બ્રાન્ડે 2005 માં સોફ્ટ રમકડાંનું ઉત્પાદન કરવાનું શરૂ કર્યું અને 2002 માં તેની સ્થાપના કરવામાં આવી. એક સર્ટીફાઈડ બ્રાન્ડ જે બાળકો માટે પ્રોડક્ટ્સ સાથે આવે છે જે તેમની ક્રિએટિવીટીને સુધારી શકે છે. તેઓ સ્ટફ્ડ, સોફ્ટ તેમજ પ્લશના રમકડાંની નિકાસ અને ઉત્પાદનમાં પ્રતિષ્ઠા ધરાવે છે.
7. ફન સ્કૂલ ઇન્ડિયા (Fun Skool India)
આ દેશની એક અગ્રણી રમકડાંની બ્રાન્ડ છે, જે તેની ગુણવત્તા અને ચાઈલ્ડ સેફ પ્રોડક્ટ માટે પ્રતિષ્ઠિત છે. રમકડાં ઉત્પાદન ઉદ્યોગના અગ્રણીઓ પાસે 50,000 ચોરસ ફૂટ અને 80,000 ચોરસ ફૂટની વિશાળ ઉત્પાદન સુવિધાઓ છે. આ ભારતમાં સૌથી વધુ ઉત્પાદન વિસ્તાર ધરાવતી અગ્રણી કંપનીઓમાંની એક છે. ટોમી, વોલ્ટ ડિઝની, ડોરા, રેવેન્સબર્ગર અને એન્જીનો જેવી વૈશ્વિક બ્રાન્ડ્સ ભારતમાં ફન સ્કૂલ દ્વારા ઉત્પાદિત કરવામાં આવે છે.
8. ટોયઝોન (ToyZone)
ટોયઝોને 2002 માં મેન્યુફેક્ચરિંગ યુનિટ સાથે કામગીરી શરૂ કરી અને ભારતના વિવિધ પ્રદેશોમાં વેપાર કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. બ્રાન્ડ તેના નવીનતમ પ્લાન્ટ અને મશીનરી અને અત્યાધુનિક R&D તેમજ ટૂલ-રૂમ સુવિધાઓના ઉપયોગ માટે જાણીતી છે.
9. સેન્ટી ટોય્ઝ (Centy Toys)
બ્રાન્ડ પાછળનું વિઝન બાળકો તેમજ મોડલ કલેક્ટર્સ માટે વાજબી કિંમતે રમકડાં વિકસાવવાનું છે. સેન્ટી ટોય્ઝની શરૂઆત 1990માં થઈ હતી અને તે ઓટોમોબાઈલ મિનિએચર મોડલ્સના ઉત્પાદનમાં જોડાયેલી હતી. કંપની સૌથી પહેલી ભારતીય વાહનોના ‘સ્કેલ મોડલ’ વેરિઅન્ટ્સનું ઉત્પાદન કરવાના વિચાર સાથે આવી હતી.
10. જમ્બૂ (Jumboo)
આ બ્રાન્ડે ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા DIY રમકડાંનું વેચાણ કર્યુ છે, જે બાળકોને તેમની વિવિધ કૌશલ્યોની ક્ષમતા શોધવામાં મદદ કરે છે. આ પ્રકારના રમકડાં બાળકો માટે મનોરંજક અને આનંદદાયક અનુભવ આપે છે. જમ્બૂ એ ભારતની અગ્રણી રમકડા ઉત્પાદક કંપનીઓમાંની એક છે જે બાળકને તેની ક્રિએટિવીટી વધારવા માટે આનંદદાયક અનુભવ આપે છે.
નિષ્કર્ષ
બદલાતા માહોલ અને ભારતીય રમકડાંની વધતી જતી માંગને કારણે ભારતીય રમકડાં મેન્યુફેક્ચરોને મોટું પ્રોત્સાહન મળ્યું છે. અમને ખાતરી છે કે તમને રમકડાંની ક્રિએટિવીટી અને બુદ્ધિશાળી ઉત્પાદનનો આશરો લેનારા યુવા ઑન્ટ્રપ્રનરની ક્રિએટીવ નવીનતાઓ પર ઘણી બધી માહિતી મળી હશે. નવીનતમ અપડેટ્સ, સમાચાર બ્લોગ્સ અને માઈક્રો, નાના અને મધ્યમ બિઝનેસ (MSME), બિઝનેસ ટિપ્સ, ઈન્કમટેક્સ, GST, સેલેરી અને એકાઉન્ટિંગ સંબંધિત લેખો માટે Khatabook ને ફોલો કરો.
